Læknablaðið - 15.10.1993, Blaðsíða 38

328
LÆKNABLAÐIÐ
heilsugæslu í landinu og hluta kostnaðar við
sjúkrahús. Hins vegar greiða sjúkratryggingar
almannatrygginga fyrir kostnaðinn.
Lög um almannatryggingar :(nr. 67/1971 með
síðari breytingum) sjúkratryggja alla þá sem
lögheimili hafa hér á landi. Aðgangur að
sjúkratryggingu almannatrygginga hér á landi
er því opnari en víða annars staðar þar sem
krafist er iðgjaldagreiðslna eða lögheimilis
með biðtíma.
Sjúkratryggingin greiðir hvers kyns kostnað
vegna læknisþjónustu, bæði innanlands og
utan. I sumum tilvikum er gert ráð fyrir
ákveðinni greiðsluhlutdeild sjúklings og ýmis
takmörk eru sett fyrir greiðslu læknisþjónustu
erlendis. Þá tryggja lög um almannatryggingar
greiðslu sjúkradagpeninga til þeirra sem eru
frá vinnu í ákveðinn tíma vegna veikinda og
missa launatekjur.
C. Lagaákvœði um veikindarétt. Engin
heildarlög eru til um veikindarétt starfsmanna
á sama hátt og til eru lög um orlofsrétt. I
einstökum lögum eru hins vegar ákvæði um
veikindarétt ákveðinna hópa starfsmanna.
Þannig er í iögitm um rétt verkafólks til
launa í sjúkdóms- og slysaforföllum (nr.
19/1979) ákvæði um rétt þessa hóps til
launa í sjúkdóms- og slysaforföllum og fer
lengd veikindaréttarins eftir starfstíma hjá
sama atvinnurekanda. I sjómannalögum
(nr. 35/1985) er og að finna ákvæði
um veikindarétt sjómanna. Þá hefur
fjármálaráðuneytið sett reglugerð um
veikindarétt opinberra starfsmanna í samræmi
við ákvæði laga um réttindi og skyldur
starfsmanna ríkisins (nr. 38/1954).
D. Samþykki. Samkvæmt lögræðislögunum
(nr. 68/1984) er meginreglan sú að meðferð
á sjúkrahúsi má ekki veita án samþykkis
sjúklings. Engar reglur eru til um það í
hvaða formi samþykki fyrir sjúkrahúsvist eða
læknismeðferð skuli vera.
Sjálfráða einstakling. það er einstakling eldri
en 16 ára má því ekki leggja á sjúkrahús
til meðferðar án samþykkis hans. Þótt
dvöl á sjúkrahúsi teljist nauðsynleg frá
læknisfræðilegu sjónarmiði er hverjum og
einum í sjálfsvald sett hvort hann vilji leggjast
inn á sjúkrahús til læknismeðferðar. Gefi
sjúklingur ótvírætt í skyn að hann æski ekki
eftir að læknisaðgerð/-meðferð sé framkvæmd
verður læknir að hlíta slíkri ósk. Gegn slíkum
ótvíræðum yfirlýsingum er talið að ekki sé
unnt að framkvæma aðgerð jafnvel þótt hún
sé nauðsynleg lífi sjúklings ef sjúklingur
hefur vitsmuni, þroska og andlegt hæfi til
að taka ákvarðanir af fullri skynsemi. Þessi
niðurstaða byggist á þeim frumréttindum
sérhvers einstaklings að ráða yfir eigin líkama
og fara með hann að eigin vild, jafnvel þótt
það sé andstætt því sem telst læknisfræðilega
skynsamlegt eða forsvaranlegt.
En livað um þau tilvik þar sem ekki er
unnt að afla samþykkis sjúklings fyrir
læknisaðgerð? Hér korna einkum til
álita þau tilvik að sjúklingur sökum
meðvitundarleysis eða þess að hann er svo
rænulítill, áttar sig ekki á líkamsástandi
sínu og getur því ekki gert sér grein fyrir
þýðingu og skaðvæni aðgerðar. Samkvæmt
sjónarmiðum um neyðarhjálp er álitið að
undir þessum kringumstæðum beri lækni að
framkvæma hverja þá læknisaðgerð sem eftir
læknisfræðilegu mati hans telst nauðsynleg til
að bjarga lífi og heilsu sjúklings.
Hér er fróðlegt að skýra frá nýjum héraðsdómi
úr bæjarþingi Reykjavíkur frá 31. desember
1991. Málavextir voru þeir að stefnandi,
sem býr í afskekktu sveitarfélagi úti á landi,
kenndi sér lasleika að loknum störfum.
Stefnandi fann höfuðverk, fékk sjóntruflanir
og svima, varð órólegur og máttlaus og
talaði drafandi. Ráðskonan á heimilinu hafði
samband við húsfreyju á næsta bæ og bað
um aðstoð. í framhaldi þess var hringt í
hjúkrunarfræðing á næstu heilsugæslustöð
sem var H-stöð. Hjúkrunarfræðingurinn ræddi
við vakthafandi lækni í næsta fjölbýliskjarna.
í framhaldi þess hafði vakthafandi læknir
samband við húsfreyjuna á næsta bæ, fékk
lýsingu á einkennum stefnanda og var
beðinn um aðstoð. Var þá nærri miðnætti.
Sjúkrabfil var sendur eftir stefnanda og var
hann konfinn að heimili hans tveimur tímum
seinna. Neitaði stefnandi þá algerlega að
fara með sjúkrabflnum. Að nýju var hringt
í lækninn. Akvað hann þá að fara ásamt
lögreglumönnum til að fylgja stefnanda
á sjúkrahús ef með þyrfti. Læknir ásamt
lögreglufylgd var kominn árla morguns að
heimili stefnanda og var hann þá sofandi.
Hann var vakinn og neitaði enn að fara. Eftir
þriggja klukkustunda fortölur ákvað læknirinn
að hann skyldi tekinn með valdi. Stefnandi