Læknablaðið - 15.10.1993, Blaðsíða 41

LÆKNABLAÐIÐ
331
Trúnaðar- og þagnarskylda: Sjúklingur á rétt
á því að með persónulegar upplýsingar sé
farið sem trúnaðarmál. I læknalögunt segir
að lækni beri að gæta fyllstu þagmælsku og
hindra það að óviðkomandi fái upplýsingar
um sjúkdóma og önnur einkamál sem hann
kann að komast að sem læknir. Þagnarskyldan
fellur ekki niður við lát sjúklings, en mæli
ríkar ástæður með því getur læknir látið í té
upplýsingar með hliðsjón af vilja hins látna og
hagsmunum viðkomandi.
Þrátt fyrir ákvæði læknalaga um þagnarskyldu
getur læknir veitt öðrum heilbrigðisstéttum
upplýsingar sé um að ræða rannsóknir og
meðferð sjúklinga.
Samþykki sjúklings, sem orðinn er 16 ára
eða forráðamanns, getur þó leyst lækni
undan þagnarskyldu. Einnig er gert ráð fyrir
því að heimilt sé að rjúfa þagnarskyldu
vegna brýnnar nauðsynjar eða ef önnur
lög bjóða svo. Hvað telst brýn nauðsyn í
þessu sambandi er túlkunaratriði og verður
væntanlega að túlkast rnjög þröngt.
Læknir verður ekki leiddur fram sem vitni
í einkamálum, gegn vilja sjúklings, nema
ætla megi að úrslit máls velti á vitnisburði
hans eða málið sé mikilvægt fyrir málsaðila
eða þjóðfélagið og skal dómari meta hvort
svo sé. Verði þetta niðurstaða dómara skal
vitnisburðurinn fara fram fyrir luktum dyrum.
Lækni ber í vitnisburði sínum að skýra frá
öllu sem hann veit og telur að hugsanlega geti
haft áhrif á málið.
F. Réttur til að kvarta. Það þarf
enginn sjúklingur að sætta sig við
hvað sem er varðandi samskipti sín og
heilbrigðisþjónustunnar. I lögum um
heilbrigðisþjónustu er að finna ákvæði
um það hvemig sinna skuli kvörtunum
sjúklinga. Sjúklingur, eða umboðsmaður
hans, sem vill kvarta yfir samskiptum sínum
við heilbrigðisþjónustuna, getur leitað
til ýmissa aðila. Samkvæmt lögum um
heilbrigðisþjónustu er landlækni skylt að sinna
kvörtunum eða kærum er varða samskipti
almennings og heilbrigðisþjónustunnar.
Ágreiningsmálum er einnig heimilt að vísa
til sérstakrar þriggja manna nefndar sem
heilbrigðisráðherra skipar eftir tilnefningu
Hæstaréttar. Þá er héraðslæknum, sem em
átta talsins, skylt að sinna kvörtunum og
kærum er varða samskipti almennings og
heilbrigðisstétta og telji hann nauðsynlegt skal
hann framsenda slík mál til landlæknis eða
nefndarinnar sem áður var minnst á.
ER TRYGGT AÐ SJÚKLINGAR VITI UM
RÉTT SINN OG ÞÁ HVERNIG?
Eins og hér hefur komið fram eiga
réttindi sjúklinga sér víða stoð. Flestum er
sennilega kunnugt um, að minnsta kosti
í stórum dráttum, hver réttur þeirra er
samkvæmt lögum um almannatryggingar.
Öflugt upplýsingastarf er rekið á vegum
Tryggingastofnunarinnar til að tryggja með
sem bestum hætti að sjúklingum sé ætíð ljós
réttur sinn. Sömuleiðis þekkja flestir rétt sinn
samkvæmt kjarasamningum, þó vafalaust megi
halda rétti sjúklinga samkvæmt þeim betur á
lofti.
Önnur réttindi sjúklinga eru líklega ekki eins
kunn enda er þetta málefni sem fæstir velta
fyrir sér fyrr en þeir sjálfir eða einhver þeim
nákominn verður veikur.
Með hvaða hætti er unnt að tryggja betur
en nú er að sjúklingar þekki rétt sinn? Meiri
og opnari umræða um þessi mál er sennilega
besta aðferðin.
LOKAORÐ
Eitt af einkennum nútímaþjóðfélagsins eru hin
miklu áhrif fjölmiðla í daglegu lífi okkar. Af
rannsóknablaðamennsku leiddu þau jákvæðu
áhrif til að umræða um ýmis málefni, sem
áður voru látin kyrr liggja, hefur orðið opnari
og opinskárri. Þetta hefur og haft í för með
sér að almenningur er meðvitaðri urn rétt sinn
á öllum sviðum. Oft virðist þó kapp fjölmiðla
til að finna uppsláttarfréttir villa þeint sýn
við að afla sem nákvæmastra upplýsinga
um ntál og tryggja þannig almenningi réttar
upplýsingar.
Sjálfsagt eru enn margir, sennilega of margir,
sjúklingar sent gera sér ekki nægilega grein
fyrir því að þeir eiga kröfu á nákvæmum
upplýsingum um ástand sitt, læknismeðferð
og horfur og að þeir eigi kost á því að neita
læknismeðferð. Það kann og að vera að
læknar og annað heilbrigðisstarfsfólk geri sér
ekki nægilega grein fyrir skyldum sínum í
þessu sambandi.
Samband heilbrigðisstétta, ekki síst lækna,
og sjúklinga hefur um langan tíma mótast af
yfirburðum læknisins í krafti sérþekkingar.