Læknablaðið - 15.10.1993, Blaðsíða 5

LÆKNABLAÐIÐ 1993; 79: 297-304
297
Magnús Haraldsson, Páll Torfi Önundarson, Lena Bergmann
MYNDUNARHRAÐI LEYSIÁSTANDS VIÐ GJÖF
STREPTÓKÍNASA
ÁGRIP
Veruleg eyðing margra plasmaprótína er
komin fram einni og hálfri klukkustund eftir
gjöf segaleysandi lyfja. Mæling leysiástands
er oft talin vísbending þess að nægileg
meðferð hafi verið gefin til upplausnar
blóðsega. Lyf, sem valda litlu leysiástandi
(til dæmis rt-PA), eru þó að minnsta kosti
jafnvirk þeim, sem valda miklu leysiástandi
í klínískum rannsóknum (SK, APSAC, UK).
Glasarannsóknir benda til sterkra tengsla á
milli ensímatískrar storkuleysingar og styrks
plasmínógens í plasma. Markvissar mælingar
á hversu hratt leysiástand myndast hafa hins
vegar ekki verið gerðar á mönnum, með
það fyrir augum að meta hvort segaleysing
fari minnkandi með vaxandi leysiástandi
og minnkandi þéttni plasmínógens. Blóð
var dregið úr sex sjúklingum sem fengu
streptókínasa, (SK) 1.500.000 I.U. á
60 mínútum, vegna gruns um bráða
kransæðastíflu. Sýni voru dregin fyrir upphaf
meðferðar og síðan með stuttu millibili eftir
að hún hófst (5, 10, 20, 40 og 80 mínútum
eftir upphaf meðferðar). Mælt var magn
plasmínógens, andplasmíns og fíbrínógens
í plasma. Plasmínógen reyndist minnkað í
47±7% af upphaflegu eftir 10 mínútur og
24±4% 20 mínútum eftir upphaf gjafar. Eftir
40 og 80 mínútur var plasmínógen 15±1%
og 10± 1 % af upphaflegu. Andplasmín var
53±11% eftir fimm mínútur, 19±5% eftir 10
mínútur og nánast uppurið eftir 20 mínútur.
Þéttni fíbrínógens minnkaði einnig fljótt,
en þó heldur hægar en þéttni plasmínógens.
Ffbrínógen var 72±8% af upphaflegu eftir
10 mínútur, 19±9% eftir 20 mínútur og
6±1% eftir 40 og 80 mínútur. Sterk fylgni
(boglínuferill, R2=,94) fannst milli styrks
fíbrínógens og plasmínógens meðan á SK-
meðferð stóð.
Frá Rannsóknastofu í blóðmeinafræði, Landspítalanum.
Bréfaskipti, fyrirspurnir; Páll Torfi Önundarson, Rannsókna-
stofu í blóðmeinafræði, Landspítalanum, 101 Reykjavík.
Mikið leysiástand og eyðing plasmínógens
reyndist þannig vera fyrir hendi innan
fárra mínútna af SK-gjöf. Sé tekið mið af
glasarannsóknum má leiða líkur að því, að lítil
segaleysing verði eftir fyrstu 10-20 mínútur
meðferðar vegna skorts á plasmínógeni í
plasma og að þörf sé breytinga á meðferð til
að forðast eyðingu plasmínógens. Hægt er að
áætla þéttni plasmínógens samkvæmt þéttni
fíbrínógens.
INNGANGUR
Storkuleysing byggir á umbreytingu óvirks
ensíms, plasmínógens, sem fastbundið er
fíbríni í virkt prótínbrjótandi ensím, plasmín
(mynd 1). Við lífeðlisfræðilegar aðstæður
verður þetta niðurbrot fyrir áhrif vefjahvata
plasmínógens (tissue plasminogen activator,
t-PA), sem myndast í æðaþelsfrumum, og
úrókínasa (UK, tcu-PA), sem myndast í
þvagfærum (1,2). Öll segaleysandi lyf eru
plasmínógen-hvatar. Við gjöf slíkra lyfja
verður niðurbrot á fíbríni, eins og að ofan
greinir, og jafnframt getur orðið niðurbrot
á plasmínógeni í blóði, mismunandi mikið
eftir gerð og magni gefins lyfs. Frítt plasmín,
sem þannig myndast (og er ekki hamið
af plasmínhemlum eins og andplasmíni),
brýtur niður ýmis plasmaprótín eins og til
dæmis fíbrínógen og aðra storkuþætti. Þannig
hefur myndast leysiástand (»lytic state«) 90
mínútum eftir upphaf meðferðar (3). Yfirleitt
er talið að leysiástandið sé merki þess, að
nægilegt magn lyfs hafi verið gefið og sé
þannig forsenda þess að segaleysing verði
(4). Jafnframt er talið að blóðþynningaráhrif
vegna eyðingar storkuþátta geti komið í
veg fyrir endursegamyndun eftir meðferð
(4,5). Leysiástandið var lengi talið eiga
þátt í þeirri blæðingarhættu, sem fylgir
notkun segaleysandi lyfja (1). Rannsóknir
á sjúklingum hafa þó leitt í ljós, öfugt við
það sem ætlað var, að lyf sem valda litlu
leysiástandi (til dæmis rt-PA) eru að minnsta