Læknablaðið - 15.10.1993, Blaðsíða 37

LÆKNABLAÐIÐ 1993; 79: 327-32
327
Dögg Pálsdóttir
RÉTTINDI SJÚKLINGA
INNGANGUR
A síðustu árum hefur athygli manna í æ
ríkari mæli beinst að því hver réttur sjúklinga
sé. Meðal annars hefur Evrópuskrifstofa
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar látið
málið til sín taka og unnið að yfirlýsingu um
réttindi sjúklinga.
Þegar viðfangsefnið réttindi sjúklinga ber á
góma koma margar spurningar upp í hugann,
en þó tvær helstar: Eiga sjúklingar einhvern
rétt og ef svo er hver er sá réttur? Er tryggt
að sjúklingar viti um rétt sinn og þá hvernig?
EIGA SJÚKLINGAR EINHVERN RÉTT
OG EF SVO ER HVER ER SÁ RÉTTUR?
Sjúklingar njóta tvímælalaust ýmissa réttinda.
Þessi réttindi eiga sér víða stoð, en það er
mismunandi eftir löndum hvar reglur um þetta
efni er að finna. Sú leið hefur víða verið farin
að setja sérstök lög um réttindi sjúklinga.
I mörgum tilvikum felst réttur sjúklinga í
skyldum sem lagðar eru á aðra, svo sem
heilbrigðisstéttir, sem tryggja eiga sjúklingum
rétt. Hér á landi er reglur um réttindi sjúklinga
einkum að finna í:
- siðareglum heilbrigðisstétta
- kjarasamningum
- löggjöf og stjórnvaldsreglum
Réttindi samkvœmt siðareglum
heilbrigðisstétta: Allflestar heilbrigðisstéttir
hafa sett sér siðareglur. I þessum reglum er
að finna ýmis ákvæði þar sem skyldur eru
lagðar á heilbrigðisstéttirnar sem tryggja
sjúklingum réttindi. Þannig ítreka siðareglur
lækna upplýsingaskylduna sem og trúnaðar-
og þagnarskylduna.
Réttindi samkvœmt kjarasamningum: Réttur
til sjúklinga samkvæmt kjarasamningum snýr
fyrst og fremst að greiðslu launa í ákveðinn
tíma og kemur til viðbótar lagaákvæðum
Erindið var flutt á ráðstefnu Samtaka heilbrigðisstétta 20.
mars 1992.
um þetta efni. í kjarasamningum er og að
finna ákvæði um skyldu vinnuveitenda til að
greiða 1% af öllum launum til sjúkrasjóða
stéttarfélaga. Tilgangurinn með stofnun
sjúkrasjóðanna var að veita lausráðnum
starfsmönnum. tímakaupsmönnum sem
engan rétt áttu til veikindagreiðslna frá
atvinnurekendum, fjárstuðning í veikindum.
Um rétt félagsmanna til greiðslna úr
sjúkrasjóði fer eftir ákvæðum reglugerðar
viðkomandi sjóðs. Almennt gilda þær reglur
að dagpeningar eru greiddir frá þeim tíma sem
samningsbundinni eða lögbundinni greiðslu frá
atvinnurekanda lýkur.
Réttindi sjúklinga samkvœmt löggjöf og
stjórnvaldsreglum:
A. Lög um heilbrigðisþjónustu. Samkvæmt
lögum um heilbrigðisþjónustu (nr. 97/1990
með síðari breytingum) skulu allir landsmenn
eiga kost á fullkomnustu heilbrigðisþjónustu,
sem á hverjum tíma er tök á að veita til
verndar andlegri, líkamlegri og félagslegri
heilbrigði.
Seint verður hægt að fullnægja eftirspurn
eftir fullkomnustu heilbrigðisþjónustu og því
nauðsynlegt að setja henni einhverjar skorður.
Lögin um heilbrigðisþjónustu segja að veita
skuli þá fullkomnustu heilbrigðisþjónustu
sem á hverjum tíma er tök á að veita.
Þama er væntanlega kjami málsins því eðlileg
takmörk fullkomnustu heilbrigðisþjónustu
hljóta að vera efnahagsaðstæður á
hverjum tíma og fjárveitingar Alþingis til
heilbrigðisþjónustunnar. Ef fjárveitingar em
skertar hlýtur að vegast á matið á því að
minnka þjónustuna annars vegar og hinu að
auka greiðsluhlutdeild sjúklinga.
B. Greiðsla fyrir heilbrigðisþjónustu. Hér
á landi er greiðsla fyrir heilbrigðisþjónustu
tvíþætt. Annars vegar er til hennar greitt
með beinum fjárframlögum úr ríkissjóði.
Þannig er greitt fyrir þorra kostnaðar við