Læknablaðið - 15.12.1993, Page 12

384
LÆKNABLAÐIÐ
”spontane Darmrupture bei Neugeborenen”
og "necrotizing colitis”. I lýsingum var
gjarnan getið um bráðan veikindaferil með
uppköstum, kviðarþenslu, blóði í hægðum,
óvæntu garnarofi og lífhimnubólgu, sem dró
nýfædd börn, einkum fyrirbura, til dauða (2).
Fyrsta tilfelli þarmadrepsbólgu nýbura á
Islandi greindist á vökudeild Barnaspítala
Hringsins á Landspítalanum árið 1976. Barnið
var fætt með keisarascurði eftir 36 vikna
meðgöngu og fékk fyrirburaandnauð (hyaline
membrane disease) strax á fyrsta degi. Það
ástand gekk yfir á fjórum sólarhringum. Frá
fimmta degi var barninu gefin næring um
munn, en á áttunda degi veiktist það aftur
og þá með kviðarþembu og merkjum um
garnastíflu. Röntgenmyndir sýndu loftbólur
(pneumatosis) í garnaveggjum og loft í
kviðarholi. Við skurðaðgerð kom í ljós rof
í ristli nálægt miltisbugðu og útbreiddar
loftbólur í þverristli. Ristilhluti var fjarlægður
og greining staðfest með vefjarannsókn.
Barninu vegnaði vel eftir aðgerð og það náði
sér að fullu.
Á síðustu tveimur áratugum hefur sjúkdómsins
orðið vart í vaxandi mæli á gjörgæsludeildum
nýbura (3), einkum hjá örburum (very low
birth weight infants) (4). Á slíkum deildum
hefur hann greinst hjá allt að 10% barnanna,
en það er þó mjög breytilegt eftir sjúkrahúsum
(5).
Fáar rannsóknir eru til á algengi sjúkdómsins
meðal nýfæddra, en í Georgíu-fylki í
Bandaríkjunum árin 1977-1978 var það
einn á hverja 1000 lifandi fædda (6) og á
einni fæðingarstofnun í Melbourne í Ástralíu
einn á hverja 769 lifandi fædda (1,3%), árin
1971-1985 (7). Sjúkdómurinn kemur ýmist
fyrir sem faraldur eða stök tilfelli (8). í
faröldrum eykst tíðni hjá fullburða börnum
(9). Dánartíðni af völdum sjúkdómsins hefur
verið mjög há, eða á bilinu 20-40% (10), en
þó farið lækkandi á síðustu árum (11).
Orsakir þarmadrepsbólgu eru án efa
margþættar. Á sjöunda áratugnum var
sjúkdómurinn fyrst og fremst talinn tengjast
blóðskiptameðferð um naflastrengsæðar (12),
en eftir að tilvikum blóðskiptameðferðar
fækkaði hefur komið í ljós, að margt annað
getur skipt máli, svo sem súrefnisskortur við
burðarmál, blóðþrýstingsfall. næring um munn
hjá fyrirburum, bakteríu- eða veirusýkingar,
blóðríki, lost, ofkæling og hjartabilun (13).
Algengast er að sjúkdómurinn komi fram hjá
nokkuiTa daga gömlum fyrirburum þannig að
blóð finnst í hægðum, fæða stendur í maga,
kviður þenst út og almennt ástand verður
lélegt. Röntgenmyndir af kviði benda til
garnastíflu og oft sjást loftbólur í þykknuðum
garnavegg eða í portæð (14).
Meinmyndun er talin gerast á þann veg
að samspil blóðþurrðar í garnavegg,
þarmaflóru og fæðuefnainnihalds garna
leiði til slímhúðarskemmda og vefjadreps
(15). Talið er líklegt að þarmasýklar komist
við þetta inn í garnavegginn og myndi
fyrrgreindar loftbólur, sem þaðan geti komist
inn í portæðarkerfið. Vefjadrepið veldur í
fyrstu sármyndun, en getur svo teygt sig í
gegnum garnavegginn og valdið rofi, þannig
að lífhimnubólga myndast (16). Garnarof
verður í 20-30% tilfella (14). í sárum sem
ekki valda garnarofi getur myndast örvefur og
þrengsli, sem leiða til síðkominna einkenna
um þarmastíflu (15).
Skoðun á görnum við skurðaðgerð eða
krufningu leiðir oftast í ljós útvilsun
(exudatio) á yfirborði, rof í garnavegg
og blárauð eða gulgræn, staðbundin en
umlykjandi drepsvæði í neðsta hluta
dausgarnar, botnristli eða þverristli. Stundum
má einnig greina fyrrnefndar loftbólur í
garnaveggjum. Við smásjárskoðun finnst
einkum storkudrep með blæðingum og
bólgufrumuíferð í slímhúð (15).
Á árunum 1976-1991 greindust 23 tilfelli
af þarmadrepsbólgu nýbura á Islandi, þar
af fimm á árunuin 1976-1985 og 18 á
árunum 1986-1991. í þessari grein verður
sjúklingahópnum lýst og gerð grein fyrir
hugsanlegum orsakaþáttum sjúkdómsins.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Leitað var að sjúkdómsgreiningunni
þarmadrepsbólga í sjúkdómaskrám
Bamaspítala Hringsins á Landspítalanum,
Rannsóknastofu Háskólans við Barónsstíg
og barnadeildar Fjórðungssjúkrahússins á
Akureyri. Þannig er talið að sjúkraskrár
allra nýbura á Islandi, sem fengið höfðu
þessa greiningu frá árinu 1976 til ársins
1991, hafi verið athugaðar. Farið var yfir
sjúkraskrárnar til staðfestingar á fyrrgreindri
sjúkdómsgreiningu og ennfremur voru
röntgenmyndir og vefjasneiðar endurskoðaðar.