Læknablaðið - 15.12.1993, Blaðsíða 39

LÆKNABLAÐIÐ
411
hinu ígrædda líffæri þótt lítið miði enn í þá
átt. Kann þá að skipta litlu úr hvaða dýri
líffærið kemur, einkum ef ræktuð verða dýr
með vefjagerð líka því sem er í mönnum.
ígræðsla lifrar samtímis nýra virðist einnig
kalla fram eins konar þol því að þeim nýrum
virðist greinilega minni hætta af höfnun.
Cýklósporín hefur verið aðalhöfnunarlyfið
um allangt skeið. Gengur erfiðlega að þróa
áhrifameiri lyf, einkum vegna eiturverkana,
en cýklósporín er sem kunnugt er einnig
nýmaeitur. Einstofna mótefni gegn ákveðnum
eitilfrumum, til dæmis OKT3 gefa allgóðan
árangur, ekki síst ef tekst að hreinsa úr
þeim sterk cýtókín-losandi áhrif sem valda
kröftugum ónæmisviðbrögðum.
Stöðluð andhöfnunarmeðferð felst nú
gjarnan í þriggja-lyfja meðferð, cýklósporíni,
azaþíópríni og prednisóloni eða fjögurra-lyfja
meðferð þar sem bætt er við andeitlafrumu-
glóbúlíni í upphafi. Meðferð við höfnun
er sem fyrr meþýlprednisólon sem gefið
er til dæmis 0,5 gr í æð þrjá daga í röð
og stundum er bætt við lyfjum eins og
OKT3. Vaxandi árvekni gagnvart sýkingum í
ónæmisbældum sjúklingum og betra vopnabúr
gegn þeim hefur einnig stuðlað að bættum
árangri ígræðslna. Sumar sýkingar, til dæmis
cýtómegalóveira, virðast beinlínis stuðla að
höfnun.
Þrátt fyrir framfarir þessar hefur langtíma-
lifun ígrædds nýra, sem þegar hefur starfað
eðlilega, til dæmis eitt ár, ekki batnað sem
skyldi.
Af skýrslu frá EDTA má ráða að
helmingslifun ígræddra nánýrna árin 1980-
1982 sé nálægt 11 ár. Einnig má sjá að árleg
afföll frá og með fimmta ári séu svipuð
1980-1982 og 1984-1986 þrátt fyrir tilkomu
cýklósporíns.
Barry Brenner, sem hefur haft uppi ýmsar
kenningar um þróun nýrnabilunar sem
byggja á vinnuálagi á nefrón (nephron),
hefur sýnt fram á greinilegt samband milli
fæðingarþunga og þar með fjölda nefróna
við fæðingu, (en eftir það hættir nýmyndun
nefróna), og blóðþrýstings seinna á ævinni og
þar með tíðni nýmaherslis (nephrosclerosis).
Hann heldur því fram að nefrónutap af
blóðþurrðarskemmdum og öðrum ástæðum
við ígræðslu valdi auknu álagi á nefróna hins
ígrædda nýra og þar með takmarkaðri lifun.
Hann stingur upp á nýstárlegri lausn, sem er
að græða tvö nýru í einu þannig að nægilegur
fjöldi nefróna sé fyrir hendi.
AUKNING MERGFLUTNINGA
A sviði blóðsjúkdóma er ein mesta nýlundan
aukning beinmergsflutninga og notkun
vaxtarþátta í því sambandi. Við gjöf
krabbameinslyfja hafa hamlandi áhrif
lyfjanna á beinmerg og blóðframleiðslu
takmarkað skammtastærð flestra þeirra. A
síðari áram hafa komið fram aðferðir til að
gefa hærri skammta lyfjanna, en viðhalda
jafnframt mergstarfsemi annað hvort með
mergflutningi, eða nú hin allra síðustu ár
með gjöf vaxtarþátta. Meðal þeirra má
nefna G-CSF og GM-CSF sem beinast
ýmist að niftsæknum (neutrophil) frumum
eða einkjörnungum (monocyte). Ahrif þess
fyrrnefnda á niftsæknar blóðfrumur eru
margvísleg og koma fram í mergi með aukinni
framleiðslu, í blóði með auknum fjölda og í
vefjum með aukinni virkni.
Abendingar fyrir mergflutningi eru
margvíslegar. Auk ýmissa forma hvítblæðis
má nefna mergæxli (myeloma), sjúkdóm
Hodgkins, eitlaæxli (lymphoma), annars konar
æxli og meðfædda galla. Við mergflutninga
við krabbameinum er gefin háskammta
krabbameinslyfjameðferð og/eða geislun með
það fyrir augum að uppræta krabbamein,
en afleiðingin er fullkomin ördeyða í
beinmerg sem ekki myndast aftur. Þess
vegna er beinmergur úr sjúklingnum eða
vefjaflokkalíkum systkinum tekinn fyrir
meðferðina og mergurinn síðan gefinn
sjúklingnum þegar eituráhrif lyfjanna hafa
fjarað út. A þann hátt tekur mergurinn við
sér að nýju eftir 14-28 daga, en þangað
til þurfa sjúklingar á gjörgæslumeðferð að
halda vegna hvítkornafæðar. Oft er þannig
unnt að uppræta sjúkdóm sem annars hefði
ekki verið læknanlegur, en á móti koma
fram aukin áhrif til dæmis á lifur og lungu
í sumum sjúklingum. Þannig eru, þrátt fyrir
mergflutninginn, takmörk fyrir því hversu
stóra lyfjaskammta er unnt að gefa.
Þegar gerður er sjálfsmergflutningur er ýmist
gefinn mergur úr sjúklingnum sjálfum eða
mergstofnsfrumur eru hreinsaðar úr blóði
sjúklings sem áður hefur verið meðhöndlaður
með krabbameinslyfjum til að útrýma helst
öllum sjúkdómsmerkjum. Slíkri meðferð