Læknablaðið - 15.12.1993, Blaðsíða 41

LÆKNABLAÐIÐ
413
sjúkdómsgang. Á slíku stigunarkerfi er til
dæmis stuðst við sjúkdómseinkenni þar sem
verstar horfur tengjast meðal annars megrun,
slappleika og gigtarhnútum undir húð, einnig
við rannsóknamiðurstöður, til dæmis hækkað
sökk, blóðleysi, gigtarþátt og vefjaflokka auk
röntgeneinkenna. Hvert stig gefur síðan tilefni
til sérhæfðrar meðferðar strax í upphafi, frá
bólgueyðandi lyfjum til sjúkdómshemjandi
lyfja og loks frumuhemjandi lyfja, ef iktsýkin
er í svæsnustu formi. Því er nú fyrr, og hjá
stærri hluta sjúklinga með iktsýki, gripið
til síðastnefndu lyfjanna og hefur til dæmis
meþótrexat komið mjög til sögunnar á
síðustu árum. Nýmæli er einnig að beita
fjöllyfjameðferð, það er fleiri en einu
sjúkdómshemjandi lyfi. Hugmyndin er sú að
reyna að hafa áhrif á bólguferilinn sem allra
fyrst og á sem kröftugastan hátt. Síðan er
miðað við að draga úr lyfjameðferðinni ef
bólgan lætur undan síga. Háskammtasterar
í byrjun, svokölluð púlsmeðferð, kemur hér
einnig til greina.
Með aukinni þekkingu og líffræðitækni
hafa komið fram nýir meðferðarmöguleikar.
Vitað er að CT4 T eitilfrumur geta átt þátt í
framvindu iktsýki. Unnt er búa til einstofna
mótefni gegn T frumum og á sértækan hátt
gegn yfirborðsþáttum sýnifrumna og viðtökum
þeirra. Dæmi eru til að slík mótefni hafi
jákvæð áhrif á liðverki, morgunstirðleika og
liðstuðul Ritchies. Cýklósporín er þó mun
algengara dæmi um beinskeitta meðferð
nútímans, en það lyf hefur afmörkuð áhrif á
viðtæki á T eitilfrumum. Þegar liggja fyrir
allvíðtækar rannsóknir sem sýna fram á að
cýklósporín er virkt lyf í meðferð á iktsýki, en
helsta vandamálið er hætta á nýrnaskemmdum.
Unnið er að nýrri cýklósporín afleiðum
sem hafi minni áhrif á nýrun. T frumu
bólusetning og lyf sem draga úr æðamyndun
sem er áberandi þáttur í meingerð iktsýki
eru einnig til athugunar. Islenskir gigtlæknar
hafa fylgst vel með þessari nýju þróun og
verið þátttakendur í rannsóknum á nýjum
meðferðarformum.
SYKURSÝKI
Hér á landi er áætlað að 2000-2500 manns
hafi sykursýki og er það hlutfallslega
mun færra en í nágrannalöndum okkar.
Samkvæmt athugunum Þóris Helgasonar og
samstarfsmanna hans þurfa um 400 manns
insúlínsprautumeðferð, þar af 50 börn.
Segja má að eitt stærsta framfaraskrefið í
meðferð þessara sjúklinga á síðustu árum
sé að geta nú fylgst með blóðsykri sínum
heima með hjálp striinla og tölvumæla.
Notkun svokallaðra insúlínpenna hefur
einnig gert lífið auðveldara fyrir sykursjúka,
sérstaklega þá sem þurfa að sprauta sig
oft á dag. Dæmigerðar dagsveiflur verða
á insúlínframleiðslu, nokkrir toppar sem
tengjast máltíðum. Unnt er að líkja eftir
insúlín dagsveiflunni með gjöf lang-
og skammvirkra insúlína saman. Litlar
tölvustýrðar insúlíndælur hafa sums staðar
gefist vel en þeim fylgja enn vandamál. Beðið
er eftir því að þær geti einnig inælt blóðsykur
og verkað þannig líkt og betafrumur brissins.
Líffæraflutningar á brisi eru víða framkvæmdir
og gefast æ betur. Þó er ekki talið rétt að
flytja bris nema sjúklingur þurfi jafnframt nýru
vegna nýrnabilunar. Flutningur á betafrumum
er á tilraunastigi.
Á síðasta áratug var farið að framleiða
mannainsúlín með erfðatækni, meðal annars
með hjálp Escherichia coli og gersveppa og
hefur það að verulegu leyti leyst af hólmi
insúlín unnið úr sláturdýrum. Þannig minnkar
hættan á mótefnamyndun.
Horfur insúlínþurfandi sykursýkissjúklinga
hafa batnað á síðustu áratugum meðal ungra
sykursjúkra og telja má víst að nýjungar í
sykursýkismeðferðinni muni á næstu árum
hraða mjög þessari jákvæðu þróun.
HJARTASJÚKDÓMAR
Að lokum langar mig að víkja að
hj art asj úkdóm u m.
í því sambandi vil ég draga fram tvenns
konar nýjungar í meðferð takttruflana,
rafsegulbylgjur og ígrædd rafstuðtæki.
Síðastliðin 20 ár hefur skurðaðgerðum
verið beitt til að lækna takthrinur sem eiga
upptök sín í gáttum, sérstaklega svonefnt
Wolff-Parkinson-White heilkenni sem felst
í aukaleiðslubandi milli gátta og slegla með
viðeigandi breytingum á hjartariti.
Síðan tók við notkun rafmagns, rakstraums,
sem leiddur var að þessum aukaleiðslubrautum
hjartans og þær brenndar. Þetta var gert með
hjartaþræðingu. Meðal aukaverkana af slíku