Læknablaðið - 15.12.1993, Blaðsíða 21

LÆKNABLAÐIÐ 1993; 79: 393-401
393
Kristófer Þorleifsson, Brjánn Á. Bjarnason, Tómas Zoéga
BRÁÐAÞJÓNUSTA Á GEÐDEILD
ÁGRIP
I rannsókninni voru skoðuð samskipti
sjúklinga við bráðaþjónustu geðdeildar
Landspítalans á árinul989 í þeim tilgangi
að kanna eðli og umfang þjónustunnar, og
bera saman við fyrri rannsóknir innlendar og
erlendar.
I ljós kemur að umfang þjónustunnar hefur
aukist verulega borið saman við fyrri
íslenskar rannsóknir. Hlutfall áfengis- og
vímuefnasjúklinga hefur aukist frá þvf að
vera 25% árið 1983, rúm 40% árin 1983-
1985 í tæp 62% á árinu 1989. Flestir komu
aðeins í eitt skipti á árinu, en samtals
komu 712 einstaklingar 1298 sinnum eða
að meðaltali í 1,8 skipti. Tiltölulega lítill
hópur kom oftar og síkomusjúklingar, sem
koma fimm sinnum eða oftar, eru fáir eða
um 5% af heildinni. Um 67% leita beint
án tilvísunar lækna eða annarra, enda er
þjónustan alltaf opin og aðgangur að henni
greiður. Rúmlega fimmtungur þeirra sem
leita til bráðaþjónustunnar þarfnast bráðrar
innlagnar á gæsludeild, almenna geðdeild
eða áfengisdeild. Rúmlega þriðjungur þeirra,
sem haldnir eru öðrum geðsjúkdómum
en áfengis- og vímuefnasýki, eru lagðir
inn og einn sjöundi hluti áfengis- og
vímuefnasjúklinganna. Þetta sýnir ljóslega hve
alvarlega veikir þeir geðsjúklingar eru sem
leita í bráðaþjónustuna.
INNGANGUR
Á síðustu áratugum hefur verið komið á
fót bráðamóttöku fyrir þá sem haldnir eru
geðröskun (mental disorder) í vaxandi mæli
víðsvegar um heim (1-4). Á Islandi hefur
hlutverk hennar fyrst og fremst verið að
greina bráða geðröskun og veita nauðsynlega
upphafsmeðferð. Sjúklingarnir hafa nýtt sér
Frá geðdeild Landspítalans. Fyrirspurnir og bréfaskriftir:
Kristófer Þorleifsson, geðdeild Landspítalans, Landspítalinn,
101 Reykjavík.
þjónustuna í auknum mæli og fjöldi þeirra
sem þangað leita hefur farið árvaxandi (1,4).
Bráðamóttökur geðdeilda hafa ekki aðeins
veitt nauðsynlega og dýrmæta þjónustu, heldur
jafnframt skapað tækifæri og aðstöðu til
rannsókna og kennslu um bráða geðröskun
(5-9).
Á íslandi hófst bráðaþjónusta geðdeilda
formlega árið 1982 á geðdeildum Landspítala
og Borgarspítala (8,9). Þjónusta hefur
verið veitt allan sólarhringinn alla daga
ársins. Öllum hefur verið heimilt að leita
eftir þjónustu hvar svo sem þeir búa á
landinu. Móttakan hefur verið opin og
ekki verið krafist tilvísunar læknis eða
annarra heilbrigðisstarfsmanna. Þannig hafa
einstaklingar leitað eftir hjálp og þjónustu,
ýmist að eigin frumkvæði, fyrir áeggjan
fjölskyldu/vina eða komið að tilvísan læknis,
annarra heilbrigðisstarfsmanna eða lögreglu
(8,9).
Tvær rannsóknir hafa áður verið gerðar á
notkun bráðaþjónustu geðdeilda á íslandi.
Sú fyrri var gerð af Sigurgísla Skúlasyni og
félögum (8) og náði hún yfir bráðaþjónustu
geðdeilda Landspítalans og Borgarspítalans
árið 1983. Síðari rannsóknina framkvæmdu
Sigurður Páll Pálsson og félagar (9), spannaði
hún þriggja ára starfsemi bráðaþjónustu
geðdeildar Borgarspítalans, árin 1983-1985.
I báðum rannsóknunum var hlutfall karla og
kvenna sem leita í bráðaþjónustu svipað, 52-
54% kvenna og 46-48% karla, af þeim komu
25-35% vegna áfengis- og vímuefnavanda.
Rannsóknin, sem hér er greint frá, er sú fyrsta
sem eingöngu nær til starfsemi bráðaþjónustu
geðdeildar Landspítalans. Síðan þjónustan
hófst hefur aðsókn aukist jafnt og þétt úr 457
komum árið 1983 í 2357 árið 1992 (mynd 1).
Til þess að athuga starfsemina nánar var árið
1989 valið.