Læknablaðið - 15.12.1993, Blaðsíða 38

410
LÆKNABLAÐIÐ
skeifugarnarsár ef sýkillinn er upprættur.
Um 25% magasára stafa af öðrum ástæðum
en Helicobacter sýkingu. Þar er efst á lista
aukaverkun af gigtarlyfjum svo og slæm
meðferð á maganum með ertandi mat eða
drykk.
Hlutverk H. pylori sýkingar í meingerð
meltingarónota (dyspepsia) er enn óljós.
Þetta er mjög algengur kvilli og er talið
að um 40% notkunar magalyfja sé við
honum. Orsakir meltingaróþæginda eru
margvíslegar og er ljóst að H. pylori sýking
getur aðeins skýrt hluta þeirra þar sem aðeins
um það bil helmingur þessara sjúklinga hefur
sýkilinn. Hlutverk Helicobacter sýkingar
í tilurð krabbameins í maga er nú óðum
að skýrast. Allar rannsóknir sem beinst
hafa að fylgni milli H. pylori sýkingar og
magakrabbameins hafa komið út á sama veg,
það er að áhættan er þrisvar til sex sinnum
meiri hjá þeim sem hafa sýkinguna. //. pylori
sýking veldur aukinni áhættu með aukinni
frumuskiptingu sem fylgir ævilangri bólgu í
magaslímhúð, hækkandi sýrustigi sem einnig
fylgir ævilangri magabólgu og þá aukinni
inyndun nitrósamína og sindurefna, en á hinn
bóginn virðist H. pylori sýking minnka C-
vítamíninnihald magans og eykur það enn á
áhrif sindurefnanna. Uppræting á Helicobacter
sýkingu er ekki alveg einföld. Sýkillinn er
mjög fljótur að mynda ónæmi og það svo
mjög að einslyfs meðferð er ekki talin koma
til greina. Nauðsynlegt er að gefa tvö eða
þrjú lyf saman til að tryggja verkun og ef
til vill hindra myndun ónæmis, til dæmis
í meðferð skeifugarnarsárs, með bismúti,
tetrasýklíni og metrónídasól auk ranitídíns.
Þar sem sýkillinn lifir í vissum skilningi
utan við líkamann, það er í magaslíminu
og í mjög súru nágrenni, er aðgengi lyfja
töluvert erfitt. Staðbundin verkun virðist
skipta töluverðu rnáli og eru lyfin því gefin
á fastandi maga og að minnsta kosti fjórum
sinnum á dag. Flestir nota hálfsmánaðar kúr
og er árangur af þessari meðferð um 90-
95%.
Svipaður árangur hefur náðst af meðferð
magasárs. Besti árangur af tveggja-lyfja
meðferð hefur náðst með ómeprazól og
amoxillíni sem gefur um 80% árangur. Verið
er að þróa ný lyf eða lyfjasamsetningar
sem lofa góðu og gætu einfaldað þessa
meðferð.
NÝJUNGAR í NÝRNAFRÆÐUM
Lítum næst á nýjungar í nýrnafræðum.
Árangur af nýrnaígræðslum fer batnandi og
fjöldi nýrnaþega vex hérlendis. Lifun nánýma
fer batnandi þótt ekki jafnist hún á við lifun
nýrna úr lifendum.
Lífárum vegna ígræðslu og skilunar fer
mjög fjölgandi á Islandi. I stóru uppgjöri frá
European Dialysis and Transplant Ássociation
var borin saman lifun nánýrna sem grædd
voru í sjúklinga á árunum 1980-1982 annars
vegar og hins vegar 1985-1987. Bæði
tímabilin er lifun lakari hjá sjúklingum með
sykursýkissjúkdóm en öðrum nýrnabiluðum,
en horfur voru augljóslega batnandi hjá báðum
sjúklingahópunum.
Fullkomið HLA samræmi er ekki
jafnmikilvægt og áður, einkum eftir tilkomu
cýklósporíns. Þó er allgott samræmi enn til
bóta, sérstaklega hvað varðar HLA-DR, enda
eykur fjöldi ósamræmdra mótefnaþátta hættu á
höfnun.
Igræðslur úr lifandi gjöfum geta sem fyrr
segir borið mun betri árangur þar sem lifun
alsamræmdra systkinanýrna er nær 100% eftir
þrjú ár, en nálægt 80% þar sem misræmi er.
Þá er HLA samræmi mikilvægt við ígræðslu í
sjúklingum með margsértæka (multispecific)
HLA mótefnavaka, en sá hópur er stór á
biðlistum og eygja sumir enga von um að
í þá finnist nýra. Þó hefur blóðvökvataka
(plasmapheresis) verið talsvert framkvæmd í
slíkum sjúklingum til að eyða vökum þessum,
og framleiðslu þeirra síðan haldið í skefjum
með ónæmisbælingu. Igræðslum í þessa
sjúklinga hefur fjölgað með þessum aðgerðum.
Raunar virðist þessum sjúklingum heldur
hafa fækkað með tilkomu rauðkornavaka
(erythropoietin) þar sem dregur úr blóðgjöfum,
en blóðgjafir geta aukið áhættu á höfnun síðar.
Igræðslum úr lifandi gjöfum sem ekki
eru blóðskyldir þeganum og þá langoftast
mökum hefur fjölgað upp á síðkastið.
Sjaldnast er þá um annað samræmi að ræða
en blóðflokkasamræmi og er að sjálfsögðu
stuðst við góða andhöfnunarmeðferð. Tveir
Islendingar hafa þegar gefið maka sínum nýra
með góðum árangri, en í báðum tilvikum var
þó fyrir hendi ótrúlega gott HLA samræmi.
Framtíðarlausnin í nýrnaígræðslum kann að
vera framköllun þols (tolerance) gagnvart