Læknablaðið - 15.12.1993, Blaðsíða 25

LÆKNABLAÐIÐ
397
og vímuefnasýki enduðu 115 með innlögn á
áfengisdeild eða 14%.
UMRÆÐA
Til eru fjölmargar erlendar rannsóknir á
bráðaþjónustu fyrir þá sem haldnir eru
geðröskun. Flestar rannsóknirnar sýna ekki
neinn marktækan mun hvað kynjadreifingu
varðar (5,7,10), í einstaka rannsóknum hafa
konur þó reynst marktækt fleiri eða 67% á
móti 33% körlum (1). Samkvæmt því sem
Cooper segir (11) hafa 15 bráðamóttökur
geðdeilda í Evrópu sýnt komur fleiri kvenna
en karla.
íslensku rannsóknirnar (8,9) og rannsókn
Lim (7) sýna fram á örlítið fleiri konur en
karla. í allmörgum dönskum og sænskum
rannsóknum hefur þó komið fram, að
marktækt fleiri karlar en konur sækja í
bráðaþjónustu geðdeilda (2,3,11-16) og sýna
þær rannnsóknir áberandi hátt hlutfall áfengis-
og vímuefnasjúklinga. Þótt konur sæki meira
eftir geðheilbrigðisþjónustu en karlar, er það
alls ekki óyggjandi varðandi bráðaþjónustu
(18). Kynferði virðist ekki hafa áhrif á úrlausn
(19-21), þó svo að Errera og félagar (22) og
Gross og félagar (23) hafi komist að þeirri
niðurstöðu að karlar legðust frekar inn en
konur.
í flestum rannsóknum er aldursdreifing
sambærileg, meginþorrinn er á aldrinum 20-
40 ára og meðalaldur 30-40 ára (1,7-11).
Þeir sem leita til bráðaþjónustu geðdeilda
flokkast svipað eftir hjúskaparstöðu og þeir
sem leita á göngudeildir með raðaða tíma
(24). Giftir eru 30-60%, einhleypir 30-50%,
fráskildir 12-20% og ekkjur/ekklar 2-5%
(5,8,9,11,18). Hjúskaparstaða hefur hinsvegar
höfuðáhrif á úrlausn. Þannig aukast líkur á
því að sjúklingur sé lagður inn hafi hann
misst maka vegna skilnaðar eða andláts. Er
munurinn marktækur (8,19-22,25).
Tengsl á milli þjóðfélagsstöðu og notkunar
geðheilbrigðisþjónustu eru ekki ljós, þó svo
að einstaka rannsóknir hafi bent til þess að
fólk úr lægri þjóðfélagsstigum noti meira
bráðaþjónustu geðdeilda (18,26-28). Flestir
þeirra sem leita á bráðaþjónustu hafa áður
leitað hjálpar vegna geðsjúkdóma. Þessir
einstaklingar eru yfirleitt meira veikir og
rannsóknir hafa sýnt að þeir leggjast oftar
inn á geðsjúkrahús, en þeir sem ekki hafa
Tafla VI. Úrlausnir.
Úrlausnir N (%)
Fráhvarfsmeðferö ...................... 478 (36,8)
Bráðainnlögn .......................... 286 (22,1)
Hafin geðlyfjameðferð .................. 64 (4,9)
Aðrar úrlausnir........................ 470 (36,2)
Samtals 1298 (100,0)
Tafla VII. Innlagnir á gœsludeild, almennar geðdeildir
og áfengismeðferðardeild. Alls 286 innlagnir af 1298
komum (22,0%), 171 innlögn af 498 komum geðsjúkra
(34,3 %) og 115 innlagnir af 800 komum áfengis- og
vímuefnaneytenda (14,4 %).
Innlagnir N Karlar Konur
Á gæsludeild 39 14 25
Á almennar geðdeildir .. 132 68 64
Á áfengismeðferðardeild 115 80 35
Samtals 286 162 124
leitað áður vegna geðröskunar (3,8,25).
Vel þekkt er að líkur á innlögn í kjölfar
komu á bráðaþjónustu eru í réttu hlutfalli
við hve alvarleg veikindi sjúklings eru (19).
Sjúkdómsgreiningin segir oft til um hve
alvarlegur sjúkdómurinn er og er ákvarðandi
um meðferð og innlagnarþörf (19,20,25,30).
Rannsóknir á bráðaþjónustu geðdeilda í
Bandarrkjunum, á Islandi og víðar sýna, að
áfengis- og vímuefnaneysla eru ein megin
ástæða þess að sjúklingur leitar bráðaþjónustu
(4,8,9,31).
I töflu VIII eru niðurstöður íslensku
rannsóknanna bornar saman við niðurstöður
rannsókna í Bretlandi og Bandaríkjunum.
Ekki kemur allsstaðar fram hlutfall þeirra sem
eiga við áfengis- og vímuefnavanda að stríða.
Athygli vekur lágt hlutfall í breskri rannsókn.
Aðrar rannnsóknir, aðallega danskar og
sænskar, sýna að áfengissýki og fylgikvillar
hennar eru algengustu sjúkdómsgreiningar hjá
sjúklingum sem leita bráðaþjónustu geðdeilda
eða í 25-46% tilfella og hátt hlutfall þeirra
sjúklinga leggst inn (2,3,8-10,15,31).
Rannsóknir hérlendis yfir bráðaþjónustu
geðdeilda Borgarspítalans og Landspítalans
árið 1983 (8), bráðaþjónustu geðdeildar
Borgarspítalans yfir árabilið 1983-1985 (9) og
ýmsar erlendar rannsóknir (5,7,10) hafa ekki
sýnt neinn marktækan kynjamun gagnstætt
okkar rannsókn, þar sem karlar reyndust 67%