Læknablaðið - 15.10.1996, Blaðsíða 26

706
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
höfundar nauðsynlegt sökum þess hve tilfellin
eru fá og því mundi dreifing þeirra á margar
hendur leiða til verri árangurs og verri þjón-
ustu.
Pálmi Möller tannlæknir varði árið 1965
doktorsritgerð um skörð í vör og gómi á Islandi
á árunum 1954-1966 (7) og komst nreðal annars
að þeirri niðurstöðu að tíðni skarða væri hærri
hér á landi en annars staðar, eða 2,5 á hverjar
1000 fæðingar, sem var talsvert hærra en í öðr-
um löndum Evrópu (8,9). Það ber að hafa í
huga að rannsókn hans náði aðeins yfir 12 ára
tímabil og því rétt að taka þessa háu tíðni með
fyrirvara. Á þeim tíma voru uppi kenningar
um að skarðatíðni væri að aukast bæði hér og
annars staðar (10,11). Séu tíðnitölur hér á landi
skoðaðar fyrir síðustu 20 ár, það er árin 1972-
1992, (Heilbrigðisskýrslur, landlæknisembætt-
ið) kemur hins vegar í ljós að skarðatíðni er
1,87 fyrir hverja 1000 lifandi fædda, en það er
svipuð tala og í Noregi (8,12). Pað er nokkuð
hærra en á hinum Norðurlöndunum og annars
staðar í Evrópu (8). Ekkert bendir þó til að
tíðni hér sé að aukast (13), fremur er áberandi
hversu jafn fjöldinn er, til lengri tíma litið
(mynd 1).
Mikið hefur verið ritað um orsakir skarða og
hallast flestir að því að til komi bæði erfða- og
umhverfisþættir (14). Danski læknirinn Paul
Fogh-Andersen varði árið 1942 doktorsrit um
skörð í vör og gómi í Danmörku. Þar setti hann
fram þá tilgátu að skarð í gómi eitt sér lyti
öðrum erfðalögmálum en skarð í vör og skarð í
vör og gómi (14,15). Þessi kenning hefur staðist
hingað til. Á síðustu árum hafa nokkrar rann-
sóknir verið birtar sem benda til að erfðaþætt-
irnir vegi þyngra og að um geti verið að ræða
stórerfðavísi (major gene) (16-19), einkum sé
skarð eini gallinn hjá viðkomandi einstaklingi.
Það hefur ekki tekist að finna neina ákveðna
umhverfisþætti sem hafi áhrif á myndun and-
litsskarða í mönnum, þótt tekist hafi að fram-
kalla skörð í tilraunadýrum (2), en einstakar
nýlega birtar rannsóknir gætu gefið til kynna
að umhverfisþættir hafi meiri áhrif, en haldið
hefur verið til þessa (20).
Tilgangur
Tilgangur þeirrar rannsóknar sem hér er haf-
in er í fyrsta lagi að endurmeta tíðni skarða á
íslandi, skoða gerð þeirra, kynjaskiptingu, ætt-
Number of patients per 1000 births per year.
Year
Fig. 1. The number of cleft patients (all types) per 1000 births per year, with 95% confidence intervais.