Fréttatíminn - 05.11.2010, Blaðsíða 44

Gabriel García Márques er enn að þótt hann
hafi þrjú ár um áttrætt. Fyrir viku kom út safn
af ræðum hans af ýmsum tilefnum og um leið
var greint frá því að Kólumbíumaðurinn væri að
ljúka við nýja skáldsögu.
Ræðusafnið geymir ávörp frá 1944 til 2007 og
tilefnin eru ýmis. Gabriel forðast ræðuhöld en
sagði í tilefni af útkomu safnsins hjá spænskum
og suðuramerískum forlögum að úrvalið hefði
fært sér heim sanninn um hvernig hann hefði
þróast sem höfundur.
Meistaraverk Márques, Hundrað ára einsemd,
kom nýlega út í kilju á vegum Forlagsins og er
það þriðja útgáfa þessa meistaraverks á íslensku
í þýðingu Guðbergs Bergssonar. -pbb
Fyrsta heftið í myndasöguröð danska
teiknarans Peters Madsen eftir nor-
rænni goðafræði er komið út í annarri
útgáfu. Á sínum tíma komu út fjögur
hefti í þessum bálki á íslensku en þau
eru nú orðin fimmtán í dönsku frumút-
gáfunni. Sú rándýra og alræmda
kvikmynd sem gerð var eftir fjórða
og fimmta heftinu var ein af fyrstu
talsettu kvikmyndunum hér á landi
og var sýnd í Laugarásbíói. Hún kom
aldrei út á myndbandi og lengi hafa
áhugasamir leitað frumeintaksins eða
sýningareintaka. Þar til það finnst
geta menn ornað sér við endurút-
gáfuna á fyrsta heftinu og þau fjögur
sem komu út á síðustu öld. -pbb
Tvær nýjar bækur frá MárquesGoðheimar Madsens
 Bókadómur Furðustrandir eFtir arnald indriðason
F urðustrandir gerast að hausti til þessa örfáu daga sem Arnaldur hefur í viðtölum sagt að hann hafi þjappað
þremur sögum á, án þess þó að þess gæti
á nokkurn hátt í sögunum utan þess að í
Myrká og Svörtuloftum vitum við að Er-
lendur er horfinn á fornar heimaslóðir – ef
ég man rétt.
Arnaldssafnið í hillum mínum er rýrt,
mín eintök af sögum hans hafa jafnharðan
horfið í spenntan og skyldurækan lesenda-
hóp. Engin ástæða er að ætla annað en að
nú bíði menn spenntir: Hvað er Erlendur að
bauka á Austfjörðum – í sinni gömlu heima-
sveit? Jú, hann liggur í rústinni af heimili
sínu, nærist mest á samlokum, kaffi og síg-
arettum, á hann sækja svipir fortíðar. Við
fáum loks heildstæða lýsingu á því hvernig
þeir bræður voru hætt komnir í aftakaveðri,
bróðir hans týndist þar í hlíðum Harðskafa
og hefur aldrei fundist.
En heimsókn Erlends afhjúpar líka af-
stöðu hins alvitra sölumanns til fram-
kvæmda þar eystra, það er svolítil predik-
un í upphafi verksins sem víkur brátt fyrir
forvitni okkar manns um aðrar svaðilfarir:
hörmulegri göngu breskra hermanna milli
fjarða sem kostaði marga þeirra lífið og inn í
þá sögu læðir Arnaldur hvarfi konu. Erlend-
ur þræðir sögu hennar, nánast sem einhvers
konar sárabót, sáluhjálp fyrir sitt „hvarf“,
bróðurinn sem ekki er fundinn.
Atburðarásin í þessari sögu er hæg, helst
að keyrt sé milli bæja, talað við gamalt fólk,
púslað saman ástarsögu sem endaði með
Uppgjör Erlends
á Austfjörðum

Furðustrandir
Arnaldur Indriðason
301 bls. Vaka Helgafell
44 bækur Helgin 5.-7. nóvember 2010
 Bókadómar
kiljulistinn
Sænski spennusagna-
meistarinn Henning
Mankell skaust beint
á toppinn á kiljulista
Eymundsson með Dans-
kennarinn snýr aftur
Stíllinn er
þungur,
hægur, víða
fallegur og
Arnaldur
yrkir hér
enn föður-
arfinn og
heldur áfram
viðfangsefni
í annan lið:
Hvernig
fórst okkur
þegar borgin,
bæirnir,
þorpin köll-
uðu okkur úr
sveitinni?
hatri, týndum sálum. Stíllinn er þungur,
hægur, víða fallegur og Arnaldur yrkir hér
enn föðurarfinn og heldur áfram viðfangs-
efni í annan lið: Hvernig fórst okkur þegar
borgin, bæirnir, þorpin kölluðu okkur úr
sveitinni? Miðaldra karlmaður leitar að rót-
um sínum og finnur bara lítinn bíl sem hann
ásældist sem barn, svo lítinn að hann rúm-
aðist í litlum lófa inni í vettlingi þegar þeir
bræður hröktust um í hríðinni sem varð að
lokum öðrum þeirra að aldurtila. Og skildi
hinn eftir með ævilanga sekt.
Sumt í heimsókn höfundarins til stríðs-
áranna í einangruðum dal eystra kom á
óvart: Þar hefur enginn faðir sett upp jóla-
sveinahúfu til að gleðja syni sína, og með
hvaða lyfi voru menn „sprautaðir niður“ á
þeim árum? Eins og oft áður er nákvæm
rannsókn á tilteknu fyrirbæri einn sterk-
asti grunnurinn undir sögunni: ofkæling
og áhrif hennar á manninn. Líkast til mætti
svo þræða ferðir Erlendar um firði þar aust-
ur frá, merkja leið hans á kort. Samfélags-
myndin er ekki skýr, hann leitast meira við
að lýsa aðstæðum aldraðra því öll eru vitnin
við háan aldur.
Það er fáránlegt að stilla þessari sögu í
þrep annarra bóka hans. Hér er allt sem vin-
ir þessa aflukta heims einsemdar og slysa
í mannheimum vilja lesa. Reykjavíkin er
fjarri, hér liggja leiðir hans um yfirgefnar
sveitir til íbúa sem eru að hverfa yfir móð-
una. Nútíminn sem glittir í er framkvæmdir
við álver og stærstu stíflu landsins og okkur
lærist að hvorugt mannvirkið er þessum
þumbaralega löggumanni og höfundi hans
að skapi. Og svo lesum við um síðir að Er-
lendur er reiðubúinn að grípa til örþrifaráða
sem eru utan við lög manna, og líka að hann
finnur þau tákn sem færa honum frið. Sagan
er því vel kompóneruð um tvær leitir sem
leiða tvo menn að sömu niðurstöðu.
Arnaldur er furðunaskur höfundur: Hann
undirbyggir vel, stillir sig í frásögninni,
jafnvel um skelfilega viðburði sem verða
því áhrifameiri sem hann er fáorðari. Of-
kælingin teygir sig um alla þræði sögunn-
ar sem þema sem sýnir hversu merkilegur
byggingameistari hann er orðinn, vandaður
í einni stórri líkingu um alla fleti sögunn-
ar. Það greinir hann frá öðrum íslenskum
krimmahöfundum. Þá leikur hann sér í
þessari sögu með yfirskilvitlega kafla sem
dýpka söguna, vekja forvitni og spennu. Og
eftir lifir spurningin: Hver er ferðalangur-
inn í afdalnum sem les sál bróðurins unga
sem síðan týnist í hríðinni?
Aðfaranótt mánudags var bókabúð
í miðborginni opin sérstaklega til að
áhugasamir lesendur Arnalds Indriða-
sonar gætu náð sér í eintak af Furðu-
ströndum, hans fjórtándu skáldsögu.
Þeir sem voru svo langsoltnir eftir
nýjum fréttum af austurferð Erlends,
sem hefur límt saman tvær síðustu
bækur Arnalds, hafa því lagst til hvílu
með nýjan Arnald og gamlan Erlend sér
við hlið og lesið sig inn í morguninn.
Arnaldur Indriðason
Furðunaskur höfundur,
undirbyggir vel, stillir sig
í frásögninni, jafnvel um
skelfilega viðburði sem
verða því áhrifameiri sem
hann er fáorðaðri.
Gerður Kristný er
vaxandi skáld, hefur
tekið örugg og ósvíf-
in skref fram veginn
til fulls þroska. Hún
er sýnilega skarp-
gagnrýnin á sjálfa
sig, er ekki í hökt-
andi endurtekningu
eins og mörg íslensk
ljóðskáld, læst inni í
sí-eltum minnum og
myndum. Hún leiðir
sitt hjól státin eftir
veginum og í þessu
öryggi með sitt er
fólgin dýrmæt af-
staða, þor, dirfska.
Í nýrri ljóðabók,
bálki, tekst hún á
við merkilegt við-
fangsefni, sögubrot
úr goðafræðinni, en
kjarninn er sam-
mannlegur og sögu-
legur, brottnám
konu í fjandabyggð,
þrælkun. Gerður tek-
ur efnið engum vett-
lingatökum, sveigir
það af styrk inn í
forna hefð án þess þó
að eltast við fyrnsku,
ljóðmæli hennar eru
auðskiljanleg en
skreytt nýyrðingum,
lifandi máli en þó
með hinum sígilda
svip Bessastaðaskól-
ans sem þeir bestu
fylgdu, Jónas, Jó-
hann, Snorri ... allir
strákarnir okkar.
Blóðhófnir er
merkilegur og
miskunnarlaus
bálkur. Hann
leiðir í ljós
lifandi um-
sköpun
nútíma-
konu á
fornum
arfi, djúpa
tjáningu og
skilning
á máli og
mynd, miðli og
miði. Á sama
tíma og verkið
ógnar manni í
tökum skálds-
ins þá gleðst
lesandinn
yfir verkinu
og glæsileika þess.
Þetta er flott vinna,
metnaðarfullt verk
sem heppnast mjög
vel.
Auðvitað leggst
lesandinn í breyt-
ingar: t.d. felldi ég
viðskeyttan greini
í lestrinum oftar en
einu sinni mér til
einberrar skemmt-
unar – sjá hvað allt
breytist þá. Þrátt fyr-
ir hann er þetta tær
lyrik og epísk í senn.
Sannarlega eitt best
heppnaða skáldverk
þessa árs. -pbb
Frjósemi
fornra minna

Blóðhófnir
Gerður Kristný
120 bls. Mál og menning
Bækur
Páll Baldvin Baldvinsson
pbb@frettatiminn.is