Sagnir - 01.06.1995, Page 33

með bandorma.
Skyldi hundi gefið
ormadrepandi laxer-
lyf tvisvar cil fjórum
sinnum á ári.27
Sullurinn gat
kæft fólk
Ekki megnuðu lögin
ein að uppræta sull
meðal Islendinga en
sullaveikin leíddi
menn til dauða ef
enga lækningu var að
fa. Jónas Jónassen
læknir og einn af
frumkvöðlum í bar-
áttu gegn sulli upp-
lýsti almenning árið
1884, um sull sem
hafði tekið sér ból-
festi í lrkama manns í
bók sinni Lœkninga-
bók lianda alþýðu á ls-
landi. Þar sagði nreðal annars:
Sullurinn er stundum aðeins einn,
stundum er fjarskaleg mergð af sullum,
oft svo mörgum hundruðum skiptir.
Stundum eru þeir aðeins í einu líffæri
stundum i mörgum, þ.a.m. í lifrinni
[sem er aðalsetur sullsins], miltinu,
nýrunum.2s
Sjúklingar höfðu enginn óþægindi i
byijun sjúkdómsins en þegar sullurinn
tók að vaxa gat hann farið að valda þeim
miklum sársauka, þá aðallega þegar hann
fór að þrýsta á líffæri.29 En hvernig var
lækningu háttað hjá þessurn sjúklingum?
Læknar hér á landi höfðu reynt með
ýmsu móti að ná sulli úr mönnum til að
bjarga lífi þeirra. Algengasta lækningar-
aðferðin var að brenna inn á sullinn.
Þessi aðgerð var langvinn og þjáningar-
full fýrir sjúklinginn og dóu margir af
henni. Sá læknir sem náði bestum ár-
angri með lækningaraðferð sinni til að ná
út sulli úr mönnum, var Guðmundur
Magnússon. Arið 1891 kom hann heim
frá Kaupmannahöfn, þar sem hann hafði
stundað framhaldsnám í lækningum. I
námi sínu hafði hann kynnst árangurs-
ríkri lækningaraðferð til að ná sulli úr
mönnum.30 Það var árið 1893 sem hann
beitti þeirri aðferð og skar fyrstur lækna
hér á landi lífhimnuskurð og tókst sú að-
Gert að skurðsári áfyrsta áratug 20. aldar.
gerð vel.31 Ingólfur Gíslason læknir í
Reykdælalæknishéraði varð að beita
hinni nýju skurðaðferð um aldamótin
1900 á ungan mann, Lárus að nafni. Lár-
us hafði leitað til Ingólfs nokkru áður
vegna óþæginda i kvið og hafði Ingólfur
bent honum á að hann hefði sull í lifrinni
og þyrfti að komast á sjúkrahús til upp-
skurðar. Nokkrum vikum siðar var Ing-
ólfúr beðinn um að koma í skyndi til
Lárusar því hann væri að deyja. I ævi-
sögu sinni Lœknisœvi kemst Ingólfur svo
að orði unt komuna til Lárusar og þá að-
gerð sem hann framkvæmdi á honum til
að bjarga lífi hans:
Sjúklingurinn [þ.e. Lárus] lá . . . eða,
réttara sagt, sat uppi við herðadýnu
[þegar ég kom inn til hans], þvi að
honum lá við köfnun. Æðaslátturinn
var tíður og daufur, andlitið blárautt,
og sá ég strax, að ekki var ofsögum
sagt af vanlíðan hans. Sjúklingurinn
var rnjög framsettur og allt að því
helmingi meiri urn mittið en hann átti
að sér. Nú var ekki til setu boðið.
Maðurinn virtist dauðans matur hvort
eð var og því engu spillt, þótt reynt
væri að „óperera". Eg tók verkfærin
upp úr töskunni og lét þau í vatnspott
yfir olíuvél, þvoði mér rækilega . . .
Enginn af viðstöddum [í baðstofunni]
hafði séð mannsblóð, nema vætl úr
smáskeinu, og enginn hafði verið við
Tafla 1: Fjöldi sullaveikisjúklinga sem leituðu lœknis á árunum 1896-1910.34
Ár Tala sjúklinga Ár Tala sjúklinga
1896 235 1904 80
1897 223 1905 81
1898 194 1906 105
1899 123 1907 82
1900 138 1908 85
1901 107 1909 80
1902 104 1910 69
1903 110 1910 68
SAGNIR 31