Sagnir - 01.06.1995, Page 34

Holdsveikin, rotnun lifandi
fólks
Jónas Jónassen læknir ritaði eftirfarandi í
Lœkningabók lianda alþýðu á íslandi árið
1884:
Þeir sem eiga holdsveika i ætt sinni,
ættu umfram allt að lifa sein regluleg-
ast bæði í mat og drykk, og við sem
bezt viðurværi; þeir ættu að forðast
alla vosbúð, og þeim er ráðlegast að
flytja burt úr því byggðarlagi, sem þeir
hafa alizt upp í; sé það við sjó, ættu
þeir að flytja upp í sveit og lifa þar á
sem mestum mjólkurmat . . ,36
Karlmaður með holdsuciki.
svæfingu, né neitt i þá átt. Eg tók
grennsta bóndann, sem Eiríkur
hét . . . tróð honum upp fyrir sjúkl-
inginn undir súðina, höfðalagsmegin,
fékk honum svæfingagrímu og æther-
glas, og sagði honum að láta leka hægt
og hægt í grínruna yfir vitum sjúkl-
ingsins. Eg bar nú joðáburð á skurð-
svæðið og skar ca. 8 sentimetra langan
skurð gegnum magaálinn, þar sem ég
áleit hægast að komast að sullinum.
Því næst risti ég á sullinn og spenntist
innihaldið hátt í loft upp og vall út yfir
rúmið, ofan á gólfið og lak niður í
gegnum það . . . Lárusi tók óðum að
létta og hægjast um andardrátt. Eiríkur
hafði verið mjög spar á ætherinn, svo
að sjúklingurinn gat strax farið að láta
vel af líðan sinni, meðan sullvökvinn
og ósprungnar smáblöðrur runnu í
stríðum straumum ofan í skálina, sem
nú var komin undir bununa.32
Jónas Jónassen, þáverandi landlæknir, fór
að skrá þessa sjúklinga.33
Af töflu 1 má lesa að sullaveikisjúkl-
ingum fór fækkandi og telja læknar að
það hafi mátt þakka hinni nýju lækn-
ingaraðferð Guðmundar Magnússonar
og þeim lagaákvæðum sem voru sett fyrir
atbeina lækna og ollu því að hundum
fækkaði nrikið í landinu.36
Þetta voru ráðleggingar læknis sem hafði
verið einn af frumkvöðlum í að stemma
stigu við sullaveiki en taldi eins og marg-
ir aðrir læknar á þessum tima að holds-
veikin væri arfgengur sjúkdónrur. Kenn-
ingin unr arfgengi holdsveikinnar átti sér
langa sögu. Arið 1776 hafði verið gefin
út tilskipun þess efnis að holdsveikum
væri bannað að giftast.37 Hlýtur tilskipun
þessi oft að hafa valdið átakanlegunr
harmleik í einkalífi þessara sjúklinga. En
hver eru einkenni holdsveikinnar? Sjúk-
dómurinn lýsir sér þannig að hvarvetna á
líkarna sjúklingsins myndast smáhnútar á
stærð við baun. Andlit þessara sjúkhnga
getur orðið illa útleikið vegna hnútanna,
afmyndast og orðið óþekkjanlegt.38 I
hnútunum myndast oftast sár sem vökvi
lekur úr og „þegar frá líður, leggur af
þeim megna rotnunarlykt eða þráa-
lykt.“39 Það var enginn furða að rotnun-
arlykt legði frá sjúklingunum því ekki fór
mikið fýrir hreinlæti manna á þessum ár-
Ingólfi tókst að bjarga lífi þessa unga
manns við mjög frumstæðar aðstæður
eins og lýsing gefur til kynna.
Tala sullaveikisjúklinga er ekki til-
greind hér á landi fyrr en árið 1896 þegar
Djúpt hœlsár af völdum holdsveiki.
32 SAGNIR