Sagnir - 01.06.1995, Page 46

ósnortinn af náttúrufegurðinni framund-
an. Sólin glanrpaði á hvítum fannbreið-
um Oræfajökuls og margsprungnum
skriðjöklunum í hlíðum hans. Breiða-
nterkurjökull skreið fram svartan sandinn
ffamundan. Hægt en örugglega gekk
hann á úthaga og jarðir Oræfinga og
Suðursveitunga. Undan jöklinum vall
Jökulsá, hin versta forynja og farartálmi.
Nú staldraði sýslumaður við augnablik,
pírði augu mót jöklinum og hinu forna
stórbýli Felli. Jökullinn ruddi á undan sér
aur og grjóti yfir lönd Fells auk þess sem
lækir og ár tóku sífellt meiri toll af jörð-
inni árlega. Ef svona héldi áfram yrði
þess skammt að bíða að jörðin yrði
óbyggileg. Sýslumaður hló kalt. Jökull-
inn hafði eirt Rannveigu á Felli, þeirri
kostakonu, þegar hún féll í sprungu á
leið yfir í Oræfi. Með vasahnífnum ein-
um hafði henni tekist að höggva sér leið
upp úr sprungunni og haldið ferð sinni
áfram eins og ekkert hefði i skorist. En
jökullinn myndi eyðileggja lönd hennar
og hrekja afjörðinni, ef ekki hana, þá af-
komendur hennar. bað var nokkuð sem
jafnvel Rannveig réði ekki við, rétt eins
og ástarlíf sitt.
Suðursveitungar höfðu reynst sýslu-
manni dýrkeyptir síðustu árin. Nú hafði
hann misst embættið og átti lögsókn yfir
höfði sér vegna afglapa í embætti. And-
skotinn hirði þá. Sýsluntaður steytti
hnefa mót vestri og hrækti. Hann vissi
svo sem að honum hafði borið að til-
kynna um brot þeirra Rannveigar og
Sveins en hann hafði tekið þann kost að
leyfa þeim að lifa saman í synd árum
saman gegn sektargreiðslu þeirra beggja.
Var ekki konuræfillinn hans Sveins
karlægur aumingi til margra ára? Þeir
gátu svo sem trútt um talað, þessir herrar
á Suðurlandinu. Þeir þurftu ekki að ríða
straumharðar jökulár, svarta eyðisanda og
nýrunnin hraunin til alþingis sumar eftir
sumar með dauðaseka fanga meðferðis.
Sýslumaður sló í hestinn og hélt ferð
sinni áfram.
Björn ríki Brynjólfsson, bóndi á
Reynivöllum, stóð á bæjarhlaðinu og
fylgdist með ferðum sýslumanns. Það var
þungt yfir Bimi ríka. Hann hafði ávallt
álitið blóðskömm hinn mesta fordæðu-
skap en átti erfitt með að halda í fýrra álit
þegar hans eigið hold og blóð átti í hlut.
Það hafði rist djúpt í hjarta hans þegar
dauðadómurinn var kveðinn upp yfir
börnum hans seint á síðasta ári, að heyra
að þau skyldu höggvin með öxi. Björn
snýtti sér og gekk á móti sýslumanni
með útbreiddan faðminn.
Þeir ræddu saman á bæjarhlaðinu.
Sýslumaður kvaðst enga von geta gefið
honum um sýknu bama hans. Málið
væri úr hans höndum, enda settur af.
Hann sagði það engu breyta þótt ntágur
þeirra hefði verið settur sýslumaður í
sinn stað. Það yrði farið að lögum og þau
dæmd til lífláts fyrir brot sín, dómnum
skotið til konungs sem breytti honum í
ævilanga þrælkun. Annars sagðist hann
vera kominn til að fullvissa sig um að
Sigríður væri aldeilis ófær um að ríða til
alþingis og hlýða þar á dóm sinn. Þeir
röltu inn í bæinn og upp á baðstofuloft-
ið. Sýslumaður fitjaði ósjálfrátt upp á
nefið þar sem hann litaðist um í rokkinni
baðstofunni. Sól skein á tvo skjáglugga
en þeir veittu litla birtu. Hann sá þó
nógu vel til að átta sig á hvar konan lá.
Hann gekk að rúmi hennar og reyndi að
láta ntegnan rotnunarþefinn ekki á sig fá.
Sýslumanni brá við sjónina sem mætti
honum. Hann hafði ekki séð Sigríði
síðan á héraðsþinginu á síðasta ári en
sjúkdómur hennar hafði greinilega ágerst
illþyrmilega. Andlit hennar var alsett ill—
þefjandi kaunum, einnig hendurnar sem
lágu ofan ábreiðunnar og nú höfðu
fremstu fingurkögglamir fallið af. Konan
var homð og tekin. Augun mött og líf-
laus. Vottorðið frá 8. maí síðastliðnum
um að hún væri ekki ferðafær var síst
orðum aukið. Sýslumanni sýndist nokk-
uð ljóst að hún stæði varla á fætur framar.
Ur rúmi sínu hafði Sigríður hlustað
eftir ferðum mannanna sem nú voru
komnir og horfðu á hana. Hún greindi
viðbjóð og meðaumkvun í svip sýslu-
manns. Faðir hennar beygði sig niður að
henni.
„Sigga min, hann Jón okkar sýslu-
maður vildi sjá hvemig þér liði.“
Konan bærði það sem eitt sinn voru
varir og benti sýslumanni með máttvana
hendi að koma nær. Rödd hennar var
hás og þvinguð, eins og eitthvað þrýsti
að hálsinum og meinaði orðunum að
komast út. Það var varla að sýslumaður
greindi orðin:
„Verður mér drekkt?"
Sýslumaður hristi höfuðið. Það myndi
enginn hirða um að framfýlgja dauða-
dómi, hvað þá ævilangri þrælkun þessar-
ar konu. Hann þoldi vart lengur við i
baðstofunni, svo megn var fnykurinn af
rotnun og dauða. Konan sá að viðbjóð-
urinn var að ná yfirhöndinni í svip sýslu-
manns og sorgina í svip föður síns. Hún
lokaði augunum áður en þeir fengju séð
tár hennar, hlustaði á lágvært hvísl þeirra
og síðan fótatakið niður stigann úr bað-
stofunni. Tárin steymdu nú óhindrað
niður þrútnar kinnar hennar og hurfu í
opnum sárunum. I huganum hvarf hún
aftur til 11. janúar 1796 þegar hún fæddi
drenginn í baðstofunni í Lækjarhúsum.
Hún mundi enn skelfinguna í svip fólks-
ins og viðbjóðinn þegar hún lýsti Guð-
mund bróður sinn föður að barninu.
Hún fann sáran sting í brjóstinu þegar
hún hugsaði til himinblárra augna
drengsins og sársaukans þegar séra Vigfús
hafði tekið hann úr fangi hennar og flutt
á brott. Konan gat með erfiðismunum
sest upp í rúminu og hallaði sér upp að
veggnum. Hún hafði aldrei haft minnstu
löngun til að dylja rétt faðemi drengsins.
Minningin unt næturfundi þeirra Guð-
mundar var henni of dýrmæt til að hún
gæti látið sem annar karlmaður hefði ver-
ið í hans stað. Hún áfelldist heldur ekki
Guðmund fýrir að neita faðeminu. Hann
var svo ungur, rétt rúinlega tvítugur þá.
Neitun Guðmundar hafði líka virst ætla
að bjarga þeim frá dauðadómi laganna.
Sýslumaður hafði skrifað kónginum
vegna kröfu Guðmundar til fríunareiðs
en lét íslensk yfirvöld ekki vita af brot-
inu. Þau systkinin höfðu fengið að vera
frjáls ferða sinna, hún heima á Reynivöll-
um en hann á Kálfafelli. Konan seig nið-
ur í rúmið aftur og lokaði augunum.
Það var komið fram í september árið
1796. Kona sat við kvíavegginn við sel
þeirra Reynvellinga. Hún horfði um
stund á hendur sínar, dró síðan pilsin upp
og horfði á fætur sina. Hægt lyfti hún
höndunum og strauk yfir andlit sér. Á
höndum, fótum og í andliti mátti sjá og
finna upphleypta bletti, sem sumstaðar
vom farnir að springa. Hún andvarpaði
og reis hægt á fætur, studdi sig við vegg-
inn. I fjarska sá hún mann koma gang-
andi. Hún horfði á hann nálgast, háan og
grannan, hárið úfið, augun himinblá.
Konan hneppti frá sér treyjunni, losaði
um pilsin og lét þau falla á jörðina.
Nakin gekk hún til móts við elskhuga
sinn.
44 SAGNIR