Sagnir - 01.06.1995, Page 48

Davíð Ólafsson
Af síðustu dögum
Tómasar Sæmundssonar
25/3 1841
Þriðji neðsti bærinn í Fljótshlíð er
Breiðabólstaður, fornt höfuðból
og höföingjasetur. Sá bær er
reisulegur og mikil tún og engi allt um
kring. Fyrir ofan bæinn er Fljótshlíðin
fríða en stuttu fyrir neðan fellur Þverá
um sandana og brýtur hægt og bítandi
undir sig landið. Utsýni er vítt til þriggja
átta. Marsmánuður er nær liðinn og
harður vetur er að baki ef guð lofar.
Snjór er að mestu tekinn upp utan
stærstu skaflana í hlíðinni og milli útihús-
anna og víða er enn svell yfir túnum.
Prestinum á Breiðabólstað hefur lítið
orðið svefnsamt þessa nótt sem svo oft
fyrr. Stingandi verkur í vinstri síðunni
og öndunarerfiðleikar héldu fyrir
honum vöku. Brjóst-
veiki Tómas-
ar má rekja til
þess tíma er
hann ferðað-
ist um víða //
Evrópu og tileinkaði sér
hugmyndastefnur þær er
þar spruttu upp hver af ann-
ari, frjálslyndisstefna, róman-
tík, skynsemishyggja og fram-
farahyggja. „Bölvaðir veri þeir dýrðar-
dagar“ hugsar Tómas um leið og hann
reisir sig upp í rúminu og fikrar sig áfram
hægum skrefum og nær sér í þykkan
slopp sem hann vefur þétt að sér. í bað-
stofunni sofa ásamt Tómasi kona hans
Sigríður og tvö yngstu börn hans. Hann
gengur eins rólega og hann getur fram
ganginn til stofunnar með hóstahviðurn-
ar ólgandi í brjóstinu.
Allt frá haustdögum hefur séra Tómas
verið ófær til allra verka hvort sem var til
bús eða embættis. I lengri tíma lá hann
rúmfastur þjakaður af verkjum og verstu
hóstahviðunum fylgdi svo mikill blóð-
uppgangur að honum lá við köfnun. Á
nýársdag haföi Tómas þó heilsu til að
messa en eftir það fékk hann svo mikil
særindi í barkann og lungnapípurnar að
hann mátti vart mæla nema í hálfum
hljóðum og var auk þess þungt og sárt
um andardrátt.
Séra Tómas fetar sig eftir rökkvuðum,
þröngum ganginum til stofunnar, þar
sem hann fellur niður í stól
við dyrnar.
sína og fósturmoldina - talað drjúgt en
látið svo ekkert verða úr.
Tómas vefur þéttar að sér klæðunum
og eftir að hafa setið nokkra stund í
rökkrinu og hlustað á vindinn og regnið
hamast hvort í kapp við annað á þessu
óbyggilega landi sem þó var þess virði að
þjást fyrir, rís hann ofur hægt upp og
færir sig að skrifpúltinu, kveikir upp í
lampanum og dregur upp
velkt bréf. Hann strýkur
nokkrum sinnum
veikburða hendi
yfir bréfið og
Við
skrifpúltið
hinum megin í stof-
unni eru nokkrir bókasta-
flar, pappír, skriffæri og lampi.
Tómas reynir árangurslaust að bæla
þrálátan og sáran hóstann þegar hann sit-
ur og safnar kröftum í næsta áfanga. Þó
þrek og heilsa leyfi hvorki messugjörðir
né bústörf hefur hann notað hvert tæki-
færi til skrifta og lestrar. Fjölnir hefur alla
tíð valdið honum vonbrigðum og
gremju. Hversu oft hafa félagar hans í út-
gáfunni ekki lofað og svikið lesendur
það
birtir örlítið yfir
andliti prestsins sem annas var
hert af langvarandi kvölum. Eftir
nokkra umhugsun skrúfar hann
lokið af blekbyttunni og byrjar að
skrifa:
46 SAGNIR