Sagnir - 01.06.1995, Side 66

Norræn móðir með börn sín.
henni frá öllu illu.4 Rauði þráðurinn í
hugmyndafræði þeirra var þjóðemis-
hyggjan sem birtist í íhaldssemi í stjórn-
málum, ást á fornmenningu landsmanna
og mannkynbótastefnu.5 Framfaratrú var
tiltölulega sterk á Islandi fýrstu ár aldar-
innar. Fólk flutti úr sveitum í þéttbýli og
hafði sjómennsku eða verkavinnu að at-
vinnu. Þegar kom fram á annan áratug
aldarinnar ventu margir kvæði sínu í
kross gagnvart menningarlegu borgarlífi
og tóku í skrifum sínum að gagnrýna
borgarmenninguna, en hún var talin
leiða til úrkynjunar og spillingar. Áhrif
frá fyrrnefndum mannbótakenningum
eru þar greinileg og urðu enn greinilegri
á þriðja áratugnum.
Margir íslenski menntamenn aðhyllt-
ust hugmyndir mannkynbótafræða og
tóku að tjá sig um málið i fjölmiðlum
þess tíma. Margir höfðu kynnst hug-
myndum mannkynbóta erlendis eða lesið
sig til í erlendum greinum. Nokkuð var
um að þeir menn sem mest rituðu um
hugmyndir „mannkynbóta" vitnuðu
hver í annan. Af því má sjá að kenningar
náðu fótfestu meðal landsmanna.6
Spilling holdsins
Steingrímur Matthíasson læknir var einn
af þeim fyrstu sem tjáðu sig ágæti mann-
kynbóta. Árið 1913 flutti hann fýrirlestur
á Akureyri sem hann nefndi „Heimur
versnandi fer“ og fjallaði um hnignun og
úrkynjun hvítra rnanna.7 Greinilega má
sjá að Steingrímur er vel lesinn í
evrópskum og bandarískum mannbóta-
ritum sem hann vitnar stöðug í. Hann
heldur frain kenningum um úrkynjun
hvítra manna og því til vitnis fýlgir öm-
urleg upptalning; hvítu fólki er að fækka
þar sem menning er mest, fábjánum,
flogaveikum, heyrnleysingjum og augn-
sjúkdómum fari fjölgandi sem og að
bijóstvídd menntaðara manna fari
minnkandi og að vaxtarrýmum ýmis-
konar fari vaxandi í stórborgum meðal
„lægstu" stéttanna. Steingrímur heldur
áfram og segir ennfremur:
Konur geldast. Það er nú ekki ein-
göngu svo, að konur vorra tíma eignist
færri börn en fýrrum. Sjaldan er ein
báran stök. Þær geta ekki heldur haft
böm sín á bijósti. Þær era famar að
stríðgeldast.8
Steingrímur vitnar einnig í prófessor í
skordýrafræði í Kaliforníu sem telur líkur
benda til þess „að mannkynið sé í þann
veginn að klekja út hvoragkynsverum,
sem samsvari vinnubýflugum og vinnu-
mauram, þar sem fleiri og fleiri konur
séu að missa móðurhæfileikann.“9 Skor-
dýrafræðingurinn spáir því að eftir
nokkrar kynslóðir verði framkomnar
„kynlausar kvennpersónur eða kven-
viðrini“ sem muni sennilega verða bann-
að að gifta sig og sektaðar ef „þær gjöri
nokkrar tilraunir til að samrekkja karl-
mönnum.“10
Olíkt öðrum Islendingum sem tjáðu
sig um mannkynbætur telur Steingrímur
að Islendingar séu einnig á hnignunar-
stigi. Samskonar úrkynjunareinkenni
megi finna á landinu og telur hann að
mest hafi borið á þeim á „sjálfu fram-
faratimabilinu“. Til rökstuðnings nefnir
hann að fæðingum fari fækkandi, tann-
veiki vaxandi, geðveiki aukist og siðferði
sé stöðugt að spillast, þannig að full
ástæða sé að líta í eigin barm og reyna að
koma í veg fýrir frekari „spillingu holds-
64 SAGNIR