Dagblaðið Vísir - DV - 07.09.2007, Qupperneq 40

Ættfræði DV
ættfræði
U m s j ó n : K j a r t a n G u n n a r K j a r t a n s s o n
N e t f a n g k g k @ s i m n e t . i s
Í fréttum var þetta helst... 7. september 1967
Svifnökkvinn á förum
Hugsanlegur samgöngukostur fyrir Vestmannaeyjar og Akranes.
Svifnökkvinn var hér á landi í
rúmar tvær vikur og bauðst mönnum
tækifæri til að ferðast með honum
upp á Skaga eða um Sundin blá. Í
miðri viku var aðsóknin með nökkv-
anum nokkuð dræm en um helgar
myndaðist löng biðröð forvitinna
landa sem vildu fá að ferðast með
þessu furðufarartæki. Rifjum aðeins
upp ævintýrið með svifnökkvann.
Nýjasta tækni og vísindi
Ekki er ólíklegt að Örnólfur Thorl-
acius hafi verið búinn að fræða land-
ann eitthvað um farartæki af þessum
toga í einhverjum af fyrstu fræðslu-
þáttum sínum, Nýjasta tækni og vís-
indi. Örnólfur var einmitt umsjónar-
maður þessara vinsælu fræðsluþátta
í Sjónvarpinu frá því skömmu eftir að
Sjónvarpið tók til starfa, og síðan um
langt árabil, en sjónvarpið varð ein-
mitt eins árs í september 1967.
En nú þurftu menn ekki að skoða
myndir af slíku farartæki í blöð-
um eða sjónvarpi. Raunverulegur
svifnökkvi var kominn til landsins,
hafði verið í förum milli Akraness og
Reykjavíkur fyrstu vikuna í septemb-
er og var nú á förum eftir að nokkur
hundruð Íslendingar höfðu tekið sér
far með honum.
Sigurður Óli og Guðlaugur
Gíslason
Svifnökkvinn var fenginn
hingað til lands til reynslu og kom
þá helst til álita hvort hann yrði
fýsilegur samgöngukostur milli
Vestmannaeyja og lands og jafnvel
til Selfoss, og milli Reykjavíkur
og Akraness. Það voru ekki síst
þingmennirnir Sigurður Óli Ólafsson
og Guðlaugur Gíslason sem höfðu
haft forgöngu um það á Alþingi að
slíkt farartæki yrði reynt hér á landi.
Þessir tveir höfðingjar höfðu verið
helstu þingmenn sjálfstæðismanna á
Suðurlandi um langt árabil. Sigurður
Óli var einn af landnámsmönnum
Selfossbæjar og átti drjúgan þátt í
að móta þá byggð fyrstu árin, sem
kaupmaður og á opinberum vettvangi.
Hann var hreppsnefndarmaður
Sandvíkurhrepps frá 1938 og
Selfosshrepps frá stofnun 1947 og
var fyrsti oddviti hreppsins 1947–55.
Þá var hann þingmaður á árunum
1951–1967. Sigurður Óli var einn
af fyrstu bílstjórum á Suðurlandi
og alla tíð mikill áhugamaður um
samgöngur.
Guðlaugur var hins
vegar potturinn og pannan í
Vestmannaeyjum, kaupmaður þar
og útgerðarmaður um langt árabil
og bæjarstjóri þar 1954–1966. Þá var
hann þingmaður á árunum 1959–
1978.
Helstu kostir svifnökkva
Svifnökkvinn vakti töluverða at-
hygli á sínum tíma enda höfðu ýmsir
velt því fyrir sér í ræðu og riti hvort
hér væri ekki einmitt komið það far-
artæki sem best kynni að þjóna sam-
göngum milli ýmissa staða hér á
landi. Nökkvinn var í stærri kantin-
um miðað við slík farartæki á þeim
árum og tók 35 farþega. Hann var af
gerð sem kallaðist SR:N6, var tæpir
15 m að lengd og 7 m á breidd. Vél-
in var 900 hestöfl og náði fleytan 104
km hraða á klst. Svifnökkvinn var
smíðaður af British Hovercraft Corp.
í Bretlandi til farþegaflutninga og gat
mest flutt 38 farþega.
Helstu kostirnir við svifnökkvann
voru taldir þeir að hann var afar fljót-
ur í förum, komst upp stórar ár þar
sem ekki voru þeim mun meiri farar-
tálmar og gat svifið upp í sléttar fjör-
ur.
Svifið yfir sjó og land
Nökkvinn kom fyrst til
Vestmannaeyja í lok ágústmánaðar.
29. ágúst kl. 9.00 lagði hann af stað frá
Vestmannaeyjum og var kominn að
ósum Ölfusár eftir eina klukkustund
og tíu mínúndur. Með í för voru þeir
Guðlaugur Gíslason og Hjálmar R.
Bárðarson skipaskoðunarstjóri sem
síðar átti að skrifa skýrslu um reynsluna
af nökkvanum.
Við Ölfusárósa steig Sigurður Óli
um borð og þaðan var síðan svifið sem
leið lá upp Ölfusá yfir vöð og flúðir
og til Selfoss. Gekk ferðin að óskum
og tók ekki nema fimmtán mínútur
en þingmennirnir sunnlensku voru
í sjöunda himni eftir svifið. Á Selfossi
fór auðvitað allt daglegt amstur úr
skorðum, verslunum var lokað og karlar
og konur hlupu frá verkum sínum
til að missa ekki af þessu furðulega
farartæki sem kannski yrði uppistaðan
í samgöngum framtíðarinnar.
Frá Selfossi var lagt af stað til
Reykjavíkur kl. 14.20, svifið fyrir
Reykjanes og lagst að bryggju við
Grandagarð í Reykjavík kl. 17.30.
Þar var þá samankominn mikill
mannfjöldi til að skoða þetta
furðulega farartæki.
Þá fór svifnökkvinn í annarri ferð
upp Markarfljót og alla leið upp að
Markarfljótsbrú sem auðvitað var
gamla brúin og því mun lengra uppi í
Ættfræði DV
Kjartan Gunnar Kjartansson rekur ættir þjóðþekktra Íslendinga sem
hafa verið í fréttum í vikunni, rifjar upp fréttnæma viðburði liðinna
ára og minnist horfinna merkra Íslendinga. Lesendur geta sent inn
tilkynningar um stórafmæli á netfangið kgk�dv.is
föstudaGur 7. september 200740
Í septemberbyrjun 1967
hljóp á snærið hjá þeim
höfuðborgarbúum og
Skagamönnum sem höfðu
áhuga á nýstárlegum og
furðulegum farartækjum.
Hingað var komið farar-
tæki sem á ensku er nefnt
hovercraft en íslensku-
fræðingar höfðu lagt til
að menn nefndu „svifn-
ökkva“.
landi. Svona ferðir þóttu auðvitað
ævintýri líkastar og því engin furða
að menn veltu fyrir sér þeim sam-
göngumöguleikum sem tæki af
þessum toga bauð upp á.
Áætlunarferðir milli Reykja-
víkur og Akraness
Nú hófust spennandi áætl-
unarferðir milli Reykjavíkur og
Akraness og stuttar skemmtiferð-
ir inn með Sundum sem stóðu í
nokkra daga. Fargjaldið var það
sama og með Akraborginni, hundr-
að og fimmtíu krónur. Akraborgin
var því allt í einu komin í bullandi
samkeppni, en lét sér fátt um finn-
ast og hélt sínu striki.
Reykvíkingar og Skagamenn fögn-
uðu þessari nýbreytni og nú var eng-
inn maður með mönnum sem ekki
hafði tekið sér far með svifnökkvan-
um, annaðhvort upp á Skaga eða um
Sundin blá. Ferðir hans voru feikilega
vinsælar fyrstu tvo til þrjá dagana og
þær tvær helgar sem hann var í förum
en aðra virka daga var aðsóknin lítil.
„Ég man vel eftir þessu skemmti-
lega farartæki sem enginn vissi hvort
ætti að flokka sem bát eða loftfar,“
segir Helgi Daníelsson, fyrrverandi
landsliðsmarkmaður og rannsóknar-
lögreglumaður, en hann tók einmitt
myndirnar af farkostinum er hann
renndi upp í fjöru á Langasandi á
Akranesi. „Það varð auðvitað uppi fót-
ur og fit uppi á Skaga þegar nökkvinn
kom þangað, rétt eins og alls staðar
annars staðar sem menn gátu skoðað
farkostinn. Ég held líka að margir uppi
á Skaga hafi litið á þetta sem raunhæf-
an farkost milli Akraness og Reykjavík-
ur.“
Kostir en líka gallar
Nú komst umræðan um svifnökkva
á nýtt stig og menn fóru að fjalla meira
um gallana við slíka fararskjóta. Vest-
mannaeyingar sögðu að ekki væri
nóg að komast á skömmum tíma milli
Eyja og lands, upp á Bakka, nema þeir
hefðu bílana sína meðferðis, en þá
þyrfti miklu stærri svifnökkva sem gæti
flutt nokkra bíla í hverri ferð. Helsti
gallinn við svifnökkva var þó augljós-
lega sá að þeir voru mjög háðir góðu
veðri, hægðu á sér ef eitthvað hreyfði
sjó og tepptust í meira veðri.
Fimmtudaginn 7. september mátti
svo lesa frétt í Morgunblaðinu þess
efnis að reynsluferðum svifnökkvans
færi nú senn að ljúka. Hann færi sína
síðustu ferð næsta sunnudag en á
mánudeginum yrði hann hífður um
borð í skip sem flytti hann af landi
brott.
Reynsluferðir svifnökkvans urðu
ekki til þess að slík farartæki yrðu
mikilvæg samgöngutæki hér á landi
fyrir fjörutíu árum. En koma nökkvans
var óneitanlega kærkomin tilbreyting.
Kannski er kominn tími til að prófa
nýjan og stærri svifnökkva. Hvað segja
alþingismenn um það?
Svifnökkvi forvitnir
skagamenn virða fyrir sér
svifnökkvann á Langasandi.
Mynd Helgi Daníelsson