Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1958, Blaðsíða 61

Hún er fyrst og fremst tilraun, sú
eina hingað til, sem Camus hefur bor-
ið við að gera til þess að verða sagna-
skáld í venjulegum skilningi og hon-
um hefur ekki enn tekist, að margra
dómi. Honum lætur betur rökvíslegra
form. Sagan er röð skuggamynda, sem
eru skýrt táknrænar, og samtíðin hef-
ur fljótt kannast þar við mynd sína.
f bókinni hafa menn þóst finna
raunsannan vitnisburð um nýafstað-
ið og núverandi ástand í mannheim-
um, það sé hemámið og fangabúðir
um allar jarðir, kjamorkusprengjan
og óttinn við þriðju heimsstyrjöldina,
formyrkvun mannssálarinnar undir
merkjum kommúnisma og klíkual-
ræðis, sem kannað hefur neðstu djúp
sadisma og mannfyrirlitningar, upp-
gjöf hinnar upplýstu stéttar, sem
brugðist hefur leiðsagnarhlutverki
sínu og vilst inn á brautir fánýtra
höfuðóra. í fám orðum mauraheimur
Orwells í stað „civitas Dei“.
Að sjálfsögðu er allt þetta í þeim
jarðvegi, sem sagan er sprottin upp
af. En við lestur hennar sjáum við,
að hún tekur ekki stefnu á 1084, held-
ur er auðfundin tilraun höfundar til
að klóra í bakkann. hafa sig upp úr
kvíða og neikvæðri bölhyggju og hrífa
þennan nafnlausa múg hinna dauða-
dæmdu úr áttlausu iðukasti blindra
ógnvalda.
Sagan er í raun og veru ósöguleg,
söguþráðurinn veikur, áreynslu vart
við þá tilraun að blása lífi í frásögn-
ina. Það má taka undir ýmsar fleiri
aðfinslur, sem komið hafa fram. Bois-
deffre1) segir, að Camus skorti ein-
x) Métamorphose de la littérature, II, 340.
dagskrá
mitt það, sem skáldsagnahöfundum
sé mest þörf á, sem sé hugarflug og
hrifnæmi. Þá séu hneigðir hans og
áhugaefni öll óhlutlæg, hann hreyfist
í veröld tákna og fjarrænna mynda,
þar sem hiti, fátækt, hungur og ást,
veikindi, dauði og gleði eru ekki leng-
ur það, sem kalla má eðlilegar kring-
umstæður í mannlífinu, heldur lík-
ari því, sem á sér stað í heimi grísku
goðafræðinnar. Af því megi draga
vangetu Camusar í því að nálgast
hið hlutlæga. Hann virðist alt að
því í vandræðum með það, að per-
sónurnar þurfi líkama. Helzt vildi
hann að við sæjum þær ekki, nema
sem hugtak án litar og hljóms. Við
vitum ekki, svo að dæmi séu nefnd,
hvernig Rieux læknir er til fara, hver
er litur augna hans, við sjáum í raun
og veru engan af íbúum Oransborg-
ar, við gerum ráð fyrir, að séra Pane-
loux sé hempuklæddur, en ekki einu
sinni það er víst, allt eru þetta and-
litslausir svipir, vígðir sömu örlög-
um, þessum, sem virðast fljótt á litið
ekkert hafa annað að færa en böl,
miskunnarlaust og fráleitt böl.
„Plágan“ er dagbók sjónarvottar,
Rieux læknis, annáll læknis, með því
nákvæma og óflúraða orðalagi vís-
indamannsins, sem útilokar tilfinn-
ingasemi. Afstöðulaus frásögn, sem
verður á stundum bragðdauf í list-
rænum efnum. í þeim mun bjartara
Ijósi rís hin fjölþætta, siðræna veröld
sögunnar, og lesandinn má vera Cam-
us þakklátur fyrir það, að hann held-
ur á pennanum í þeim efnum með
slíkri hógværð og prúðmennsku, að
fátítt mun vera, enda ekki nú talið
vænlegt til frama í skáldsagnagerð.
59