Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1958, Blaðsíða 69

honum. íslenzk dæmi: Jón Sigurðsson, Step-
han G., Bjarni Thorarensen. Listræn útgáfa
er aftur á móti það, þegar gefinn er út ein-
hver dálítill úrvalsflokkur bréfa, sem öll lúta
að sama umhverfi, er annaðhvort takmarkast
af fjölskyldu eða vinahópi á vissu tímabili. Ut-
gefandi getur ráðið því sjálfur, hvar skal byrja
og hvar enda, hvaða bréf skal birta og hverj-
um sleppa. Það er á valdi hans, hve margar
persónur eru nefndar til sögunnar og með úr-
vali sínu og niðurröðun getur hann haft hin
mestu áhrif á heildarsvip verksins og ráðið
töluverðu um afstöðu lesandans til persóna og
atburða, sem bréfin fjalla um. Hinir gömlu
bréfritarar eiga býsna mikið undir trúnaði þess
manns, sem tekur sér fyrir hendur að hagræða
svona úrvali sendibréfa fyrir almenna les-
endur.
Dæmi um þessa tegund bréfaútgáfu eru
bréfasöfn þau, sem Finnur landsbókavörður
Sigmundsson hefur gefið út á undanförnum
árum, svo sem Húsfreyjan á Bessastöðum og
Sonur gullsmiðsins, bæði viðvíkjandi Grími
Thomsen og fólki hans, og Úr fórum Jóns
Arnasonar og loks safn það, sem nýlega er út
komið og er tilefni þessa greinarkorns, Skrif-
arinn á Stapa, bréf, sem öll snúast um Pál
stúdent Pálsson (án þess að vera um hann),
skrifara Bjarna amtmanns Þorsteinssonar, flest
frá Páli eða til hans. I bók þessari eru 127
bréf og skýringarglepsur úr fleiri eftir 25 bréf-
ritara, sem flestir eru þjóðkunnir menn, skóla-
bræður Páls stúdents, húsbændur, venzlafólk.
Nærri má geta, að þarna kennir margra grasa,
rætt er fram og aftur um menn og málefni,
dagdómar felldir og gammurinn látinn geisa.
Til samans er þetta frábær aldarspegill, svip-
sýn af lifandi lífi fyrri tíðar og sýnir á nær-
mynd ýmsa drætti í fari þjóðkunnra manna,
sem hvert mannsbarn þekkir af blöðum sög-
unnar. Allt er þetta bráðskemmtilegt, en það,
sem hrífur mann mest, eru þó hin mannlegu
örlög, sem lesin verða út úr þessum bréfum,
og persónurnar, sem þessum örlögum sæta.
Það þykir kannske mikið upp í sig tekið, en
mér finnst bréfasafn eins og þetta hafa áþekk
heildaráhrif og ættarróman á breiðum grund-
velli eða eins og til dæmis Sturlunga, og má
ekki leggja meira í þennan samanburð en
efni standa til. Maður fylgir persónunum eft-
ir frá vöggu til grafar, hrífst af örlögum þeirra
og tekur afstöðu til þeirra.
Bréfritararnir eru yfirleitt góðir stílistar,
D A G S K R Á
hafa frá nógu að segja, eru opinskáir og yfir-
leitt framúrskarandi geðþekkt fólk. Ég skil,
að Finnur Sigmundsson á þessum góða efni-
viði mest að þakka, en ég held einnig, að hon-
um hafi tekizt úrvalið úr bréfahaugunum mæta
vel og vel hafi heppnazt að láta bréfritara
koma fram sem frásagnarmenn og dramatis
personae um leið. Einkennilega hlýtt verður
manni til hins hógværa, hlédræga, ljúfa skrif-
ara á Stapa. Orlaga hans sjálfs verður mað-
ur naumast var í bréfasafni þessu, hans er að
sitja hjá og horfa á og hlusta á vini sína og
venzlamenn, hann á allra traust, til hans
hverfa þeir með einkamál sín. Eins og þessu
bréfi er fyrir komið verður Páll stúdent eins
og miðdepill, þar sem mætast og fléttast ör-
lagaþræðir margra manna. Þessir menn, bréf-
ritararnir, hafa búið Finni Sigmundssyni vel
í hendur, en hann hefur af smekkvísi og leikni
raðað steinunum saman í þessa samstæðu
mósaík. Framlag hans, auk þess að velja bréf-
in og raða þeim, formáli, einkunnarorð, efnis-
ágrip bréfa og skýringar með þeim, finnst mér
allt með mjög hugþekkum blæ, hófsamlegt og
notalegt, og á sinn hátt í heildarstemningunni
í bókinni. Vinnubrögðin eru svipuð og í fyrri
bréfasöfnum Finns, og virðist ekki ástæða til
að breyta þeim, úr því að þau hafa gefizt vel
Og náð sínum tilgangi. Að formi öllu og frá-
gangi sé ég ekki betur en að þessi bók marki
góða og skynsamlega stefnu fyrir bókaflokkinn
Islenzk sendibréf, sem hún er fyrsta bókin í.
Fróðlegt væri að vita, um hvað næsta bók
verður, en það má heita nokkurn veginn víst,
að þar munu aftur hittast stunar þær persón-
ur, sem gamli Páll stúdent hefur nú kynnt
fyrir okkur, og þá munum við ekki gleyma
að segja: „Takk fyrir síðast, það gleður mig
að hitta yður aftur.“
Kristján Eldjárn.
Merk minningabók nútímamanns
Endurminningar Sveins Björnssonar.
Sigurður Nordal sá um útgáfuna. Isa-
foldarprentsmiðja, Reykjavík.
Það þóttu góð tíðindi, þegar fréttist, að
Sveinn Björnsson forseti hefði verið kominn
vel á veg að skrifa minningar sínar, þegar hann
féll frá. Þar var frá að segja æviferli, sem
67