Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1958, Blaðsíða 35

aðferðum, sem eru algjör andstæða
hins „eðlilega“ daglega máls í raun-
sæis-leikritum að gæða verk sitt
dramatískri, rökfastri stígandi. Leikrit
þeirra eru sem samin í skugga kjarn-
orkustríðs. Þeir eru ekki að lýsa ein-
staklingum á úrslitastund, þeir eru að
lýsa mannkyni á úrslitastund. Það,
sem gerir mardrauma þeirra bærilega,
er kímni og háð, upphafið eins og
mannsins á leið til gálgans. Hvað
gamansemina snertir, er lonesco nán-
ast sér á báti; sum verka hans eru
skopleikir (Stólarnir, Kennslustund-
in, Sköllótta prímadonnan). Adamov
og Beckett eru þyngri á bárunni, ör-
væntingin lieldur þeim frá flugi Ion-
escos, hláturinn er beiskur og ekki
léttur. Heimur Adamovs er heimur
óhugnanlegra sýna, áhrif má rekja frá
Strindberg (hann hefur einnig þýtt
verk hans) og ef til vill Kafka. En
bölsýnina hefur hann frá sjálfum sér.
'l'il að gefa nokkra hugmynd um við-
horf Adamovs má benda á atriði sem
þetta: Blindur maður situr á gang-
stéttarbrún og betlar, tvær stúlkur
ganga framhjá án þess að veita hon-
iim eftirtekt, önnur þeirra raular dæg-
urlag: „Ég lokaði augunum og það
var yndislegt." Þegar áhorfandinn
hefur grátið viðurkvæmilega yfir
grimmd Iífsins, tekur betlarinn af sér
dökk gleraugun, telur saman tekjur
dagsins og fer í bíó.
I sínum fyrri leikritunr (t. d. L’In-
vasion, La grande et la petite Man-
oevre, Professor Taranne) blandast
þannig grimmd og ótti og háð hvað
um annað. Leikritin gerðust milli
draums og vöku í alheimi ímyndun-
araflsins.
I seinustu verkum sínum hefur
Adamov lagt á nýja braut, sem Brecht
liefur rutt. Þjóðfélagsádeilu sína
klæðir hann í sögulegan búning, og
persónurnar gegna svipuðu hlutverki
og hjá Brecht. Leikritið Paolo Paoli
gerist á fyrstu árum þessarar aldar
fram að fyrra stríði. Þegar það var
frumsýnt í fyrra, tóku gagnrýnendur
því með fögnuði og töluðu um frá-
bæra aldarfarslýsingu og frábært leik-
rit. Orvaður af sigrinum vinnur Ada-
mov nú að leikriti, sem fjalla á um
Parísarkommúnuna.
I síðasta leikriti sínu, Fin de par-
Lie, grípur Beckett liins vegar ekki til
fjarlægðar fortíðarinnar til þess að
koma til skila hugmyndum sínum um
samtíðina. Fremur mætti kalla leik-
ritið eins konar framtíðarsýn, the last
generation, síðasta kynslóðin í hnot-
skurn. Það, sem framar öðru gefur því
dramatískt líf, er hve þrungið það er
óró dagsins. Beckett sléttar ekki yfir
djúpin með hughreystingarorðum af
lallegri manngæzku eins og t. d. Will-
iam Saroyan í leikritum sínum, hann
rekur afleiðingar þvert á móti til hius
ýtrasta, og þar við situr. Vonarglætan
í leikslok er þeim mun þráðari.
dagskrá
33