Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1958, Blaðsíða 62

Þessi grandvari læknir finnur i
stöðu sinni til ábyrgðarinnar gagnvart
samborgurum sínum og hann lilýðir
kalli sínu út í ystu æsar, því að án
heilagleika og hctjuskapar vill hann
gera eins og hetjur og helgir menn,
cn forgangskrafa hana er önnur cn
þeirra:
— Ef það cr satt, að menn varði
miklu, að þeim séu gcfin dæmi og
fyrirmyndir, sem þeir nefna hetjur,
og ef það er óhjákvæmilegt að ein
slík finnist í þessari frásögn, vill sögu-
ritarinn einmitt halda frain þessari
lítilmótlegu og hlédrægu hetju, sem
hafði ekki annað til síns ágætis en
ögn af hjartagæsku og hugsjón, sem
í reyndinni var hlægileg. Þannig fær
sannleikurinn það sem honum ber,
dæmið tvisvar sinnum tvcir sína
fjóra, og hetjuskapurinn þann bekk í
annari röð, scm honum ber, á eftir
en ekki á undan hinni göfugu kröfu
um hamingju.
Göfuga krafan um hamingju cr
kjarninn í baráttu þessa fólks, sem
að öðru leyti lifir lífi sínu án fram-
halds og án vonar. Það hliðrar sér
hjá því að heita hetjur eða dýrling-
ar, þótt það starfi í anda þeirra og
ávinni sér sömu verðleika. Og Cam-
vis gerir sér títt um að draga marka-
línurnar, hvar þessi lukta veröld
hans endar, en einmitt á þeim mörk-
um verður vart þeirrar freistingar að
fara yfir þau og opna augun fyrir
öðru og meira cn velferð augnabliks-
ins. Samt þverskallast hann og ver
sig með kergju gegn ásókn trúarsann-
indanna, eins og í ljós kemur í þessu
stutta samtali:
— ... ég skil, muldraði Paneloux.
Þetta kemur mönnum í uppnám
(dauði saklauss unglings), af þvi að
við getum engu um þokað. En kannski
ber okkur að elska það, sem við get-
um ekki skilið.
Rieux rétti snögglcga úr sér. Hanu
horfði á Paneloux mcð allri þeirri
einbeitni, sem augun megnuðu, og
hristi höfuðið.
— Nei, faðir, sagði hann. Eg geri
mér aðrar hugmyndir um kærleik-
ann, og til dauðadags skal ég neita
að clska það sköpunarvcrk, sem læt-
ur saklaus börn kveljast.
Það fór óróleikaskuggi yfir andlit
Paneloux.
— Æ, læknir, sagði hann dauflega,
ég hcf nú komist í skilning um það,
scm kallað er náð . . .
— Það er nú hlutur, sem ég á ekk-
ert í og hef aldrei átt. En ég get ekki
rætt það við yður. Við störfum sam-
an vegna einhvers, sem sameinar okk-
ur ofar öllum formælingum og bæn-
um. Það er hluturinn.
Paneloux settist við hliðina á Ri-
cux. Hann virtist vera hrærður.
— Já, sagði hann, já, þér eruð líka
að vinna að frelsun mannanna.
Ricux reyndi að brosa.
— Frelsun mannanna er of stórt
orð fyrir mig. Eg geng ekki svo langt.
Það er heilsa þeirra, sem ég læt mig
varða, heilsa þeirra umfram allt.
Paneloux hikaði.
— Læknir, sagði hann.
En svo þagnaði hann ... — Verið
]>ér sælir, hvíslaði hann og augu hans
leiftruðu, er hann reis á fætur. Rieux
hrökk upp úr draumum sínum, þeg-
ar presturinn var að fara, og gekk
á eftir honum.
60
D A G S K R A