Sveitarstjórnarmál - 01.06.1997, Qupperneq 4

FORUSTUGREIN
Endurskoðun húsaleigubótakerfisins
og félagslega íbúðakerfisins
Nú stendur yfir endurskoðun húsaleigubótakerfisins
og félagslega íbúðakerfisins í nefndum sem félagsmála-
ráðherra hefur falið það verkefni. Sveitarfélögin gegna
þýðingarmiklu hlutverki varðandi framkvæmd þessara
mála samhliða því að ábyrgð þeirra og fjárhagslegar
skyldur eru miklar. Á vettvangi sambandsins hefur að
undanfömu mikil vinna verið lögð í úttekt og gerð til-
lagna um breytingar á húsaleigubótakerfinu og á félags-
lega rbúðakerfinu með það að markmiði að sníða af
kerfunum alvarlega ágalla og laga þau að breyttum að-
stæðum.
Fyrirkomulag á greiðslu húsaleigubóta og fram-
kvæmd félagslega íbúðakerfisins þarf að vera með þeim
hætti að kostir þeirra nýtist tekjulágum fjölskyldum um
land allt. Óbreytt fyrirkomulag þessara mála leiðir til
þess að það gerist ekki. Mörg sveitarfélög hafa ekki
treyst sér til að taka upp greiðslu húsaleigubóta vegna
ýmissa annmarka á núverandi kerfi og kaup félagslegra
íbúða eru víða um land ekki fýsilegur kostur fyrir lág-
launafólk vegna þess að félagslegu íbúðimar eru dýrari
en íbúðir á almennum markaði. Afleiðingamar eru þær
að í mörgum sveitarfélögum eiga tekjulágar fjölskyldur
ekki rétt á húsaleigubótum og vegna kaupskyldunnar og
mikilla innlausna óseljanlegra félagslegra íbúða em fjár-
hagslegar skuldbindingar sveitarfélaganna orðnar
óviðráðanlegar.
Forsenda þess að öll sveitarfélög taki upp greiðslu
húsaleigubóta er að samkomulag náist milli ríkis og
sveitarfélaga um grundvallaruppstokkun á kerfinu og
fjárhagshlið þess.
• Ríkissjóður leggi fjármuni til húsaleigubóta, sem sam-
svari því að öll sveitarfélög hafi greitt húsaleigubætur.
• Húsaleigubætur verði skattfrjálsar eins og annars
staðar á Norðurlöndunum og vaxtabætur og annar opin-
ber stuðningur við öflun húsnæðis hér á landi.
• Húsaleigubætur nái til alls leiguhúsnæðis óháð eign-
arformi þess, m.a. til leiguhúsnæðis ríkis og sveitar-
félaga.
Mikilvægt er að félagslega íbúðakerfið verði gert
sveigjanlegra en núgildandi kerfi og að það geti tekið
mið af misjöfnum aðstæðum í sveitarfélögunum auk
þess sem á því þarf að gera fjölmargar umbætur.
• Sveitarfélögin þurfa að geta valið um að halda áfram í
endurskoðuðu félagsíbúðakerfi eða taka upp félagsleg
lán til einstaklinga til kaupa íbúða á frjálsum markaði.
• Sveitarfélögum verði heimilt að selja félagslegar
eignaríbúðir á markaðsverði eða breyta þeim í félagsleg-
ar leiguíbúðir.
• Lækkun íbúðaverðs skiptist hlutfallslega milli sveitar-
félags og Byggingarsjóðs verkamanna.
• Við endursölu félagslegra íbúða falli kaupskylda sveit-
arfélaganna niður.
• Vextir í félagslega íbúðakerfinu verði breytilegir eftir
tekjum lántakenda.
• Lánaumsýsla félagslegra íbúðalána verði færð frá
Húsnæðisstofnun ríkisins til banka, sparisjóða og ann-
arra fjármálastofnana.
• Rétta þarf hlut Byggingarsjóðs verkamanna til að hann
geti gegnt hlutverki sínu en fjárhagslega er sjóðurinn að
þrotum kominn.
Samræma þarf endurskoðun húsaleigubótakerfisins og
félagslega íbúðakerfisins en bæði þessi stuðningskerfi
þjóna því sama markmiði að auðvelda tekjulágu fólki að
standa undir húsnæðiskostnaði. Skilvirkt húsaleigubóta-
kerfi dregur jafnframt verulega úr þörl' á byggingu fé-
lagslegra íbúða.
Sú vinna sem sambandið hefur lagt af mörkum við at-
hugun þessara mála ætti að nýtast vel í endurskoðunar-
vinnunni. Mikilvægt er að til þess verks verði gengið
með opnum huga og af víðsýni. Það er sameiginlegt
hagsmunamál ríkis, sveitarfélaga og skjólstæðinga þess-
ara stuðningskerfa að þeim sé breytt í Ijósi fenginnar
reynslu og breyttra aðstæðna.
Þórður Skíilason
66