Morgunblaðið - 21.03.2012, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. MARS 2012
BAKSVIÐ
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Lögregla hefur undanfarin ár kallað
eftir auknum rannsóknarheimildum
til að fást við alvarlega skipulagða
glæpastarfsemi hér á landi. Sitt sýn-
ist hverjum um hvernig eigi að koma
til móts við þessar óskir. Innanrík-
isráðherra hefur með frumvarpi stig-
ið skref í þessa átt en fyrir Alþingi
liggur jafnframt þingsályktunar-
tillaga um að ganga eigi lengra.
Frumvarpi Ögmundar Jónassonar
innanríkisráðherra var dreift á Al-
þingi í liðinni viku. Ögmundur hefur
lagt áherslu á að þær heimildir sem
veittar eru með frumvarpinu séu
mjög afmarkaðar. Ekki standi til að
veita lögreglu sambærilegar heim-
ildir og annars staðar á Norðurlönd-
unum, þar séu við lýði leyniþjónustur
„og við erum alls ekki að fara út á
slíkar brautir“, sagði hann í viðtali við
Morgunblaðið.
Í greinargerð með frumvarpinu
var jafnframt sérstaklega tekið fram
að þær heimildir sem lagðar væru til
með frumvarpinu beindust gegn
skipulögðum glæpasamtökum sem
stunduðu glæpastarfsemi í ávinnings-
skyni „en ekki öðrum hópum, svo sem
pólitískum samtökum eða grasrót-
arhópum“.
Skilgreiningar á því hvað teljast
forvirkar rannsóknarheimildir eru
misjafnar en í opinberri umræðu er
yfirleitt átt við að þeim sé beitt við
rannsókn á málum án þess að fyrir
liggi rökstuddur grunur um refsivert
athæfi, m.a. með hlerunum og ann-
arri upplýsingaöflun, þar sem mark-
miðið er að koma í veg fyrir afbrot og
fylgjast með atferli sem getur ógnað
öryggi almennings og ríkisins.
Þegar forveri Ögmundar í emb-
ætti, Ragna Árnadóttir, lýsti því yfir í
ágúst 2010 að hún hefði í hyggju að
láta vinna frumvarp um að færa lög-
reglu forvirkar rannsóknarheimildir
til að berjast gegn glæpastarfsemi
brugðust félagsmenn í VG hart við.
Ögmundur Jónasson sagði m.a. í
samtali við Morgunblaðið að aðvör-
unarbjöllurnar hringdu strax. „Svona
hugmyndir hafa áður verið slegnar út
af borðinu, af ótta við að við færum að
feta okkur inn á starfsaðferðir lög-
regluríkja,“ sagði hann.
Björn Bjarnason, sem var dóms-
málaráðherra frá 2003 til 2009, hafði
sumarið 2008 látið vinna frumvarps-
drög um hvernig mætti færa lögreglu
heimildir til forvirkra rannsókn-
araðferða. Hann hafði m.a. sýnt for-
ystumönnum í öllum þingflokkum
drögin en lagði frumvarpið ekki fram
á Alþingi og drögin hafa ekki birst op-
inberlega.
Eðlismunur á tillögum
Í samtali við Morgunblaðið í gær
sagði Björn að hann hefði ekki lagt
fram frumvarpið
þar sem ljóst hefði
verið að um það
hefði orðið ágrein-
ingur. Í frumvarpi
hans hefði verið
gert ráð fyrir að
stofna öryggis-
lögreglu eða
leyniþjónustu sem
myndi sæta
ströngu opinberu
eftirliti. „Hvorki
þingsályktunartillaga Sivjar né frum-
varp Ögmundar ganga eins langt og
gert var ráð fyrir í mínu frumvarpi.
Það má segja að menn séu sammála
um nauðsyn þess að auka heimildir
lögreglu en það er raunverulegur eðl-
ismunur á þeim tillögum sem nú eru
til umræðu og því sem ég var með í
höndunum,“ sagði hann. Um frum-
varp Ögmundar sagði hann: „Fyrir
Ögmund er þetta stórt skref en þetta
er lítið skref fyrir þá sem hafa hugsað
málið á öðrum nótum.“
Björn greindi frá frumvarpsdrög-
unum í fyrirlestri á Bifröst í sept-
ember 2008. Þar kom fram að við-
fangsefni forvirkra rannsókna ættu
m.a. að vera landráð, hryðjuverk,
brotastarfsemi og njósnastarfsemi er-
lendra ríkja. Í umræðu undanfarinna
daga um forvirkar rannsóknarheim-
ildir hefur hins vegar einungis verið
rætt um hvernig þær megi nota í bar-
áttu við glæpasamtök.
Í þingsályktun Sivjar, sem fjallað
er um hér til hliðar, er lagt til að lög-
reglu hér á landi verði veittar sam-
bærilegar heimildir og lögreglu í öðr-
um norrænum ríkjum. Einungis er
rætt um aðgerðir gegn skipulagðri
glæpastarfsemi.
Björn benti á að þrátt fyrir að
hvergi í greinargerðinni með þings-
ályktunartillögunni væri rætt um
leyniþjónustu væri engu að síður vís-
að til árangurs sem danska og sænska
öryggislögreglan hefði náð við að
koma í veg fyrir hryðjuverk á Jyl-
landsposten. „En það er eins og menn
treysti sér ekki til að ganga alla leið,“
sagði Björn. Menn hrykkju gjarnan í
baklás ef minnst væri á leyniþjónustu,
jafnvel þótt þeir væru í raun að tala
um verkefni sem slíkar stofnanir
inntu af hendi.
Björn sagði að á endanum væru
það þingmenn sem réðu hvernig þess-
um málum yrði skipað. Þeir hefðu nú
bæði tillögur Ögmundar og þings-
ályktunartillöguna til að fjalla um.
Eitt lítið skref getur verið stórt
 Ráðherra tekur fram að auknar heimildir beinist ekki að pólitískum samtökum og grasrótarhópum
 Ræða um verkefni sem leyniþjónustur sinna en nefna ekki leyniþjónustur á nafn  Á valdi Alþingis
Glæpastarfsemi Skipulögð glæpasamtök stunda m.a. fíkniefnaviðskipti, mansal, skipuleggja innbrot og sölu á þýfi.
Morgunblaðið/Júlíus
Auknar heimildir
» Með frumvarpi Ögmundar
Jónassonar um auknar heim-
ildir til lögreglu yrði lögreglu
fengin heimild til að hefja
rannsókn á grundvelli vitn-
eskju eða gruns um að verið
væri að undirbúa eða leggja á
ráðin um að fremja brot sem
fellur undir ákvæði um bann
við starfsemi skipulagðra
glæpasamtaka.
» Jafnframt yrði lögreglu
heimilað að notast við rann-
sóknarúrræði á borð við sím-
hlustanir þegar grunur leikur á
að verið sé að undirbúa brot,
þó svo refsirammi brotsins sé
fjögur ár en ekki átta ár eins
og nú áskilið.
» Frumvarpið hefur verið lagt
fram á Alþingi en Ögmundur
hefur ekki mælt fyrir því.
Björn
Bjarnason
Siv Friðleifsdóttir og fleiri þing-
menn úr Framsóknarflokki, Sam-
fylkingu og Sjálfstæðisflokki hafa í
tvígang lagt fram þingsályktun-
artillögu um að fela innanrík-
isráðherra að leggja fyrir Alþingi
frumvarp sem „veiti lögreglunni
sambærilegar heimildir og lögregla
í öðrum norrænum ríkjum hefur til
að rannsaka og grípa til fyrirbyggj-
andi aðgerða gegn skipulagðri
glæpastarfsemi (forvirkar rann-
sóknarheimildir)“.
Tillagan sem nú er til meðferðar
hjá allsherjarnefnd var lögð fram á
Alþingi 4. október 2011.
Siv segir að í sjálfu sér hefði
mátt afgreiða tillöguna út úr nefnd-
inni og láta Alþingi taka afstöðu til
hennar. Vegna þess að von hefði
verið á frumvarpi frá innanrík-
isráðherra um auknar heimildir hafi
verið ákveðið að bíða. Henni sýnist
hins vegar að frumvarpið gangi
mun skemmra en þingsályktun-
artillagan geri ráð fyrir „og bæti
litlu við þær heimildir sem lögregla
hefur nú þegar“, segir hún.
„Maður sér
það líka í grein-
argerðinni hvað
það er sem veld-
ur því að hann
vill ekki veita lög-
reglu þessar
heimildir. Það er
nefnt sérstak-
lega að heimild-
unum verði ekki
beitt á stjórnmála- og grasrót-
arsamtök. Þetta finnst mér afar
veik rök. Það eru svo miklir al-
mannahagsmunir í þessu máli. Við
eigum bara að vinna að þessum
rannsóknum á sama grunni og gert
er annars staðar á Norðurlönd-
unum. Hér er um alþjóðlega glæpa-
starfsemi að ræða,“ segir hún.
Siv telur meiri líkur en minni á að
meirihluti sé á Alþingi fyrir efni
þingsályktunartillögunnar. Einnig
sé mögulegt að gera breyting-
artillögu við frumvarp Ögmundar
þannig að heimildirnar verði rýmri.
Þá reyni einfaldlega á vilja meiri-
hluta Alþingis í þessum efnum.
Bætir litlu við heimildir
FÁI SÖMU HEIMILDIR OG LÖGREGLA Í ÖÐRUM NORÐURLÖNDUM
Siv
Friðleifsdóttir
Stjórnskipunar-
og eftirlitsnefnd
Alþingis sam-
þykkti á fundi
sínum í gær að
leggja til að kos-
ið verði um til-
lögur Stjórnlaga-
ráðs að nýrri
stjórnarskrá
samhliða forseta-
kosningunum 30.
júní.
Um ráðgefandi þjóðaratkvæði
verður að ræða en Alþingi hefur
síðasta orðið. Fólk verður einnig
innt álits á fimm atriðum sér-
staklega: Hvort náttúruauðlindir
verði lýstar þjóðareign, hvort
ákvæði um þjóðkirkju skuli standa
óhaggað og einnig um jöfnun at-
kvæðavægis. Ennfremur hvort
ákveðinn hluti þjóðarinnar geti
krafist þjóðaratkvæðis, 10%, 15%
eða 20%. Þá verður spurt hvort
auka eigi möguleika á persónu-
kjöri. kjon@mbl.is
Kosið sérstaklega
um fimm atriði
Kosið til
Stjórnlagaþings
Er kominn tími á að
endurnýja innihurðina?
Hjá Parka færðu gullfallegar innihurðir frá
Grauthoff. Þær eru yfirfelldar með sam-
lokukörmum sem auka hljóðeinangrun og
brunavörn.
Margar útfærslur eru fáanlegar í öllum
viðartegundum.
Sjón er sögu ríkari.
Dalvegi 10-14 ▪ 201 Kópavogur ▪ Sími: 595 0570 ▪ parki.is