Morgunblaðið - 21.03.2012, Blaðsíða 30

30 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. MARS 2012
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Gaflaraleikhúsið í Hafnarfirði frum-
sýnir á morgun, fimmtudag, leikritið
Ævintýri Múnkhásens, um baróninn
kunna sem kallaður hefur verið
heimsins mesti lygari. Þetta er sögð
lygileg sýning fyrir alla aldurshópa,
full af ólíkindum, glensi og töfrum
leikhússins. Aðstandendur sýning-
arinnar eru kunnir fyrir fjölþætta
reynslu sína úr leikhúsi, sjónvarpi,
kvikmyndum og tónlist. Sævar Sig-
urgeirsson skrifar handritið og
Ágústa Skúladóttir leikstýrir. Þau
unnu áður saman að tveimur Grímu-
verðlaunasýningum, Klaufum og
kóngsdætrum og Bólu-Hjálmari.
Meðal leikenda eru Gunnar Helga-
son, Ágústa Eva Erlendsdóttir,
Magnús Guðmundsson og Gunnar
Björn Guðmundsson, sem stígur nú
aftur á svið eftir hlé en hann hefur á
síðustu árum getið sér orð sem leik-
stjóri áramótaskaupa og kvik-
myndanna Astrópíu og Gauragangs.
Handritshöfundurinn Sævar er
meðlimur hljómsveitarinnar Ljótu
hálfvitanna og félagar hans í sveit-
inni, Þorgeir Tryggvason, Ármann
Guðmundsson og Eggert Hilmarsson
semja tónlistina. Leikmynd gerir Ax-
el Hallkell Jóhannesson, en hann á að
baki langan og farsælan feril sem
leikmyndahönnuður.
„Ég held að Þorgeir vinur minn
Tryggvason eigi heiðurinn að hug-
myndinni að því að gera verk úr sög-
um Múnkhásens, hann sáði því fræi
hjá Ágústu leikstjóra fyrir mörgum
árum,“ segir Sævar og bætir við að
Ágústa hafi platað sig í handritsgerð-
ina. Hann segir það hafa verið
skemmtilega áskorun að finna út
hvernig væri hægt að koma hinum
heimskunnu ýkjusögum á leiksvið.
„En ég hef áður unnið með Ágústu og
það er gríðarlega gaman að leggja
fyrir hana leikstjórnarlegar gildrur.
Ég leyfi mér svolítið sem handrits-
höfundur að horfa fram hjá þeirri
staðreynd að það sem ég set á blað sé
óframkvæmanlegt, því ég veit að hún
mun finna lausnirnar að því í sam-
vinnu leikhópinn. Hún hefur þróað
með sér afskaplega skemmtilega
nálgun á þessa tegund frásagnarleik-
húss, og þótt það sé ekki endilega til
peningur eða stórkostlegur tækni-
búnaður, þá getur maður alltaf treyst
því að lausnirnar verða óvæntar og
skemmtilegar. Og þær eru bara
býsna sannfærandi, enda miklir snill-
ingar með okkur.“
Upprifjun gamals manns
Þegar Múnkhásen sneri heim úr
hernum, eftir bardaga í Rússlandi og
Tyrklandi, sagði hann krassandi sög-
ur af ævintýrum sínum, þar sem hann
átti m.a. að hafa setið á fljúgandi fall-
byssukúlum, ferðast til tunglsins,
hrapað inn að miðju jarðar, bjargast
úr díki með því að draga sjálfan sig og
hestinn með upp á hárinu og unnið
ótal önnur ómannleg afrek.
„Þetta eru sundurlausar frásagnir
og það var önnur áskorun,“ segir
Sævar. „Það þurfti því að vinsa úr og
skapa ferli í söguna og frásagn-
arramma. Við byrjum þar sem
Múnkhásen er orðinn gamall og kon-
an hans er þarna líka, fjörgömul og
með Alzheimer. Hann rifjar upp og
sögurnar bresta á, þjónar og aðstoð-
arlið detta inn í að leika sögurnar.“
Líka er brostið í söng. Sævar gerir
söngtextana en fyrrnefndir félagar
hans í Ljótu hálfvitunum tónlistina.
„Tónlistin er ekki í stóru hlutverki
en það eru nokkur sönglög. Þegar við
erum komin að miðju jarðar brestur
síðan á stutt neðanjarðar-rokk-
ópera,“ segir hann dularfullur. Sara
Blandon fær þar að þenja raddböndin
og Ágústa Eva fær „líka sóló-
söngnúmer“.
Fríður flokkur snillinga
„Þessi efniviður, ýkjusögur barons
von Münchhausens, hefur verið á
teikniborðinu hjá okkur Sævari í
nokkur ár,“ segir leikstjóri.
„Við höfum ætlað að koma þessu að
hjá öðrum leikhúsum en það ekki tek-
ist, Gaflaraleikhúsið vildi síðan setja
upp sýningu í sínum þrönga stakki,
fyrir krónur og klink, og þá ákváðum
við að takast á við þetta stórverk-
efni.“
Ágústa segir Sævar hafa spunnið
stórskemmtilega leikgerð úr sögum
barónsins. „Gunnar Helgason leikur
baróninn gamlan og hann fer að rifja
þessar sögur upp fyrir frúna. Þjón-
arnir bregða sér í hlutverk hans
ungs; Magnús Guðmundsson verður
Múnkhásen ungur, Ágústa Eva
Gúrkuprinsessan; þar þræðist ást-
arsaga inn í ævintýraferðalagið. Við
förum í margar þekktustu sögurnar,
þetta eru ótrúleg ævintýri.
Við hefðum getað séð þetta fyrir
okkur með flóknum tæknibúnaði en
nú erum við komin í fátæka leikhúsið
og þá er galdurinn að finna óvæntu
listina í einfaldleika frásagnarleik-
hússins. Það er mikið sprell í sýning-
unni en hún er líka ljóðræn og falleg;
þetta er mikið leikhús leikaranna,“
lofar hún. „Enda er þetta fríður
flokkur sannra snillinga.“
Frægar ýkjusögur á svið
Ljósmynd/Eddi
Mesti lygarinn Gunnar Helgason í hlutverki Múnkhásens. Baróninn sagðist í frægum sögunum meðal annars hafa
setið á fljúgandi fallbyssukúlum, ferðast til tunglsins upp baunagras og hrapað inn að miðju jarðar.
 Gaflaraleikhúsið sýnir Ævintýri Múnkhásens  Finna galdurinn í ævintýrinu
 „Mikið sprell í sýningunni en hún er líka ljóðræn og falleg,“ segir leikstjórinn
Fingramál nefnist sýning sem opn-
uð verður í dag kl. 17 í Hönn-
unarsafni Íslands. Þar verða sýnd
verk eftir sex íslenska hönnuði
sem allir eiga það sameiginlegt að
vinna með prjón, þ.e. Mundi, Aft-
ur, Erna Einarsdóttir, Bergþóra
Guðnadóttir, Volki, Hrafnhildur
Arnardóttur aka. Shoplifter.
Verkin á sýningunni eru unnin
innan ákveðins ramma en þau
bera það með sér að hönnuðirnir
hafa fullt listrænt frelsi til að tjá
sig með hugmyndaflugi sínu. Fant-
asían í vinnu hönnuða verður ekki
alltaf sýnileg þegar hönnun er
komin á lokastig en hér er stað-
næmst áður en ytri aðstæður, eins
og markaður og tíska, taka í
taumana.
Fantasían
gerð sýnileg
„Bæheimska stúlkan“ var vegna
mistaka ritað „Bóheimska stúlkan“ í
dómi Ríkarðs Ö. Pálssonar í blaðinu
í gær. Beðist er velvirðingar á því.
LEIÐRÉTT
„Endurútgáfa Negrastrákanna: For-
dómar og kynþáttahyggja á Íslandi“
er yfirskrift erindis sem Kristín
Loftsdóttir, prófessor í mannfræði
við HÍ, flytur á fundi í Vísindafélagi
Íslendinga sem haldinn er í sam-
vinnu við Þjóðminjasafn Íslands í sal
Þjóðminjasafnsins í dag kl. 12:00.
Í erindinu skoðar Kristín umræð-
ur sem spruttu upp þegar bókin var
endurútgefin árið 2007 og spyr hvað
þær segi okkur um kynþáttahyggju í
íslensku samhengi. Vísurnar voru
upphaflega þýddar árið 1922 og
bókin myndskreytt af Guðmundi
Thorsteinssyni, betur þekktum sem
Muggur.
Samkvæmt upplýsingum frá
Kristínu er talið að vísurnar hafi
upphaflega verið samdar í Banda-
ríkjunum árið 1864 og þá byggðar á
enn eldri útgáfu. Bókin var endur-
útgefin nokkrum sinnum en án þess
þó að nokkur sýnileg umræða ætti
sér stað sem tengdi bókina við kyn-
þáttafordóma fyrr en árið 2007.
Kristín undirstrikar að rann-
sóknir á kynþáttahyggju þurfi að
taka mið af alþjóðlegum rann-
sóknum samhliða auknu tilliti til
staðbundins samhengis og skörunar
við aðra þætti samsömunar og for-
dóma.
Fordómar og kynþáttahyggja til skoð-
unar í tengslum við Negrastrákana
„Við upptök Njálu: AM 162 B fol. delta.“ nefnist hádegiserindi sem Svan-
hildur Óskarsdóttir og Ludger Zeevaert flytja í Þjóðmenningarhúsinu í
dag kl. 12.15. Texti Njáls sögu stendur á yfir 60 handritum og handrits-
brotum sem í aldri spanna næstum sexhundruð ár. Þau elstu eru frá um
1300, þar á meðal eru fræg handrit eins og Reykjabók og Gráskinna. Þor-
móðsbók er einnig í þessum hópi, en svo nefnist handritið sem Svanhildur
og Zeevaert ætla að fjalla og kemur sú nafngift af því að handritið var um
tíma í eigu Þormóðar Torfasonar. Elstu handrit Njálu bera með sér að
textinn var engan veginn staðlaður, töluverður munur er til dæmis á texta
Reykjabókar og Gráskinnu. Þormóðsbók hefur einnig sérstaka leshætti
sem greinir hana frá öðrum handritum. Í erindinu verður fjallað um sér-
kenni Þormóðsbókar, dregið fram það sem vitað er um feril handritsins og
tekin fáein dæmi um orðalag sem greinir það frá öðrum Njáluhandritum.
Njála eins og hún birtist í Þormóðsbók
Guðrún Ingólfsdóttir flytur erindi
sem nefnist „Í hverri bók er manns-
andi“ um handritasyrpur, bók-
menningu, þekkingu og sjálfsmynd
karla og kvenna á 18. öld á rann-
sóknarkvöldi Félags íslenskra
fræða í kvöld kl. 20 í Reykjavík-
urakademíunni í JL-húsinu á
Hringbraut 21. Guðrún er doktor í
íslenskum bókmenntum frá HÍ, en
meginviðfangsefni doktors-
ritgerðar hennar er bókmenning
Íslendinga á umbrotatímum í sögu
þjóðarinnar.
Sjálfsmynd
á 18. öld
• HILLUR FYRIR ALLT OG ALLA
• Í BÍLSKÚRINN, GEYMSLUNA,
• HEIMILIÐ OG FYRIRTÆKIÐ
• ENGAR SKRÚFUR
• SMELLT SAMAN
Nethyl 3-3a ▪ 110 Reykjavík
Sími 535 3600 ▪ hillur.is
20
ára
SKOÐIÐ ÚRVALIÐ Á
HILLUR.IS