SunnudagsMogginn - 08.04.2012, Blaðsíða 29

8. apríl 2012 29
Svo kom að því að ég fann
minn eigin tón sem rataði í
fyrstu ljóðabækur mínar. Þessi
fyrstu ár var ég að leggja fyrir
sjálfan mig alls kyns þrautir
sem gátu verið snúnar og erf-
iðar og ég ætlaði mér að ná utan
um ansi stóra heima. Þá skrifaði
ég allt með blýöntum og penn-
um því ég átti ekki ritvél og
tölvan var ekki í augsýn. Ég er
stundum hissa á þessari orku
sem ég hafði til að endurskrifa.
Ef það var villa á síðu þá skrif-
aði ég hana bara aftur upp, þótt
villan hafi kannski bara verið
ein. En ég uppgötvaði að við að
gera eitthvað aftur opnuðust oft
nýjar leiðir. Þótt ég vinni núna
á tölvu þá hef ég alltaf haldið
mig við það að prenta textann
út og fer síðan vandlega yfir
hann með penna. Ég held að
skriffæri eigi eftir að verða ansi
lífseig.
Ég hef lesið talsvert um
vinnubrögð annarra höfunda og
lærði fljótlega vinnubrögð sem
hentuðu mér. Ég lærði til að
mynda að gæta mín á því þegar
ég lenti í strandi að sitja ekki
við heldur fara að gera eitthvað
annað, til dæmis að lesa. Ann-
ars gat þetta allt endað í helj-
arinnar þráhyggju. Þetta hefur
gert það að verkum að skáld-
sögurnar eru skrifaðar á talsvert
löngu tímabili. Ég skrifa, legg
það frá mér, tek það upp
seinna. Stundum líða mörg ár.
Þannig kemur alltaf eitthvað
nýtt inn í sögurnar þar til sjálf
sagan segir: Nú vil ég! Og þá fær
hún alla athyglina og þá er það
harkan sem gildir.
Þegar ég hafði fundið mína
leið var ég mjög sannfærður og
var tilbúinn að berjast. Ég
ákvað að gera ekkert annað en
að skrifa. Í mínum huga var
ekkert annað í stöðunni. Þá
sagði fólk: Heldurðu að þú getir
lifað af þessu? Ég sagði: Það er
ekki spurning hvort ég get, ég
skal. Ég ákvað að standa og falla
með sjálfum mér. Það var ekki í
stöðunni að gefast upp og detta
í sjálfsvorkunn. Ég gerði allt
nokkuð öfugt við þessa gömlu
mýtu um rithöfundinn sem á
helst að vera einn. Ég eignaðist
mörg börn og við bjuggum í
litlu húsnæði og mér var alveg
sama þótt það væru læti í
kringum mig.“
Aðhyllist róttæka efahyggju
Sérðu sjálfur þróun í skáldskap
þínum hvað varðar stíl, efni og
úrvinnslu?
„Eftir fyrstu ljóðabækurnar
skrifaði ég mikið um heim
bernskunnar og hverfið sem ég
ólst upp í. Riddarar hringstig-
ans eru ákveðið brot úr þeirri
veröld og svo hélt ég áfram að
skrifa um hana í Vængjaslætti í
þakrennum og Eftirmála regn-
dropanna og enn er til talsvert
efni af þeim slóðum. Bítlaá-
varpið kom svo löngu seinna,
úr sama efnivið, en úr allt ann-
arri átt. Nei, sögunum lýkur
aldrei alveg og efniviðurinn er
endalaus. Ég fór fljótt markvisst
að lesa verk stóru sagnameist-
aranna, manna eins og Garcia
Marquez, Günther Grass,
Heinesen, Laxness, Strindberg
og Hamsun. Þá hugsaði ég með
mér að ég myndi taka fjöl-
skyldusögu mína og skrifa hana
því þar væri efni í miklar sögur.
Kannski fannst mér sá efniviður
minna á það sem ég las um í
þessum miklu bókum. Ég hófst
handa og það var mikil ritgleði í
gangi, en svo komst ég ekki
lengra og þá bar ég gæfu til að
leggja þá texta frá mér. Svo tók
ég þá fram aftur tíu árum
seinna og þá sá ég hvað það var
sem vantaði; það vantaði þekk-
ingu. Þannig að ég vakti sagn-
fræðinginn í mér og fór að
kynna mér tímana betur, las
blöð og skjöl og tók viðtöl við
fólk. Þannig blandaðist gamla
fantasían saman við sagnfræð-
ina og Englar alheimsins, Fót-
spor á himnum, Draumar á
jörðu og Nafnlausir vegir urðu
til. Auðvitað er þetta bara ein
nálgun á verkin, því hvert verk
á sér svo sinn heim, sinn blús,
sína sorg og sína gleði.“
Þú hefur skrifað nokkuð um
þjóðfélagsmál síðustu ár. Hef-
urðu mjög sterka pólitíska
sannfæringu?
„Já og nei. Ég hef stundum
sagt að ég trúi á spurning-
armerkið. Það að nota bók-
menntir sem predikunarstól er
ekki minn tebolli. Fyrir mér
hefur ritlistin verið málstaður
og ég hef sterka sannfæringu
hverju sinni en hún er ekki
endanleg, enginn stóri sann-
leikur. Ein bókin mín heitir Í
auga óreiðunnar og þar er ég
oftast staddur. Maður kom að
máli mig og sagði að Hvíta bók-
in væri vel skrifuð en að hann
væri ekki sammála öllu sem í
henni stæði. Ég sagði honum að
ég skrifaði ekki bækur til að
menn væru sammála þeim.
Þvert á móti, ég vil sjá viðhorf
þróast og takast á en oftast
hangir þjóðfélagsumræðan í
tuggum þar sem fyrirframgefin
sjónarmið ráða ríkjum. Ef
kenningin passar ekki inn í
veruleikann þá hefur veruleik-
inn rangt fyrir sér. Þannig virka
stjórnmálin oft. En hin skáld-
lega nálgun er öfug, þar ræður
margbreytileikinn ríkjum og ef
ein kenning er sett fram þá eru
að minnsta kosti ellefu aðrar.
Þetta sagði Ólafur Hansson, sá
mikli snillingur, þegar ég var í
sagnfræðinni og setti fram ein-
hverja skothelda kenningu.
Hann sagði: Þetta er ein kenn-
ing en það eru að minnsta kosti
ellefu aðrar.
Ég held ég aðhyllist róttæka
efahyggju. Ég horfi bara á veru-
leikann, á staðreyndirnar,
hvernig þær koma ein af ann-
arri og mynda ótal mynstur, oft
ólík og mótsagnakennd, úr
mörgum heimum. Síðustu
bækur mínar, Hvíta bókin og
Bankastræti núll, eru skrifaðar
inn í ástand, inn í heim sem er
að breytast. Ég hef horft á
spilaborgir hrynja og sannleika
breytast í lygi. Ég skrifa ekki út
frá einni pólitískri sannfæringu
en það kemur ekki í veg fyrir að
ég sé oft sannfærður. Viðhorf
höfunda birtast í verkum þeirra
en eru ekki alltaf þau sem þeir
halda að þau séu. Í Draumum á
jörðu segist ég gefa þögninni
mál og vera að minna á hið
gleymda.“
Börn sem fara að heiman
Er einhver bóka þinna sem þér
þykir vænna um en aðrar, og
er einhver þeirra sem kostaði
þig meira erfiði að skrifa?
„Ég stend með verkum mín-
um en ég hef svo mikið að gera
að ég hef ekki mikinn tíma til
að vera að gæla eitthvað sér-
staklega við þau. Ég hef mikið
verið að kynna verk mín hér-
lendis og erlendis og ræða um
þau og það er hluti af djobbinu.
En það snýr þá mest að inni-
haldi og efni verkanna og í
mínum verkum er ég oft stadd-
ur með fólki utan alfaraleiðar í
einum eða öðrum skilningi. Inn
í þetta koma svo ljós og skugg-
ar, vonir og vonleysi, hinar
miklu þversagnir, og gaman og
alvara.
Auðvitað eru Englar alheims-
ins sú bók sem mestan fókus
hefur fengið og ég hef því dval-
ið mest í henni. Ég held hins
vegar að í fyrstu skáldsög-
unum, Riddurum hringstigans,
Vængjaslætti í þakrennum og
Eftirmála regndropanna, hafi
ég lagt á mig mest erfiði, oft
reynt að leysa óleysanleg mál
og eflaust dottið ofan í alla þá
pytti sem hægt var að detta of-
an í. Ég held að ég hafi lært
mikið af þessu öllu. En hvað
varðar erfiði, þá hefur mér
aldrei fundist að hlutir eigi að
vera eitthvað sérstaklega auð-
veldir. Oft er mikið haft fyrir
hinu einfalda og jafnvel hægt að
flækja hluti þegar engin ástæða
er til. Ég er samt óendanlega
þakklátur og lít á þessar bækur
mínar, sem eru komnar vel á
þriðja tuginn, eins og börn sem
farin eru að heiman og verða að
spjara sig. Ég lít svo á að ræst
hafi úr þeim þó ef til vill hafi
þau ekki öll orðið það sem þau
vildu verða.“
’
Þegar ég hafði fundið mína leið var ég mjög sann-
færður og var tilbúinn að berjast. Ég ákvað að gera
ekkert annað en að skrifa. Í mínum huga var ekkert
annað í stöðunni. Þá sagði fólk: Heldurðu að þú getir lifað af
þessu? Ég sagði: Það er ekki spurning hvort ég get, ég skal.
Morgunblaðið/Ómar
Taustir lásasmiðir í yfir 24 ár
Verslun, Laugavegi 168 • www.neyd.is • laugavegur@neyd.is
s: 510 8888 • Opið alla virka daga 8:00-18:00
Einn lykill -
endalausir möguleikar
Við smíðum og þjónustum
lyklakerfi fyrir fyrirtæki og hús-
félög. Hringdu og fáðu ráðgjafa
í heimsókn.
Lyklakerfi
=
Sami lykill að
öllum lásum