Helgafell - 01.10.1953, Qupperneq 36

Þorkell Jóhannesson:
I hundrað dra minningu
Stephans G. Stephanssonar
Hann fæddist á Kirkjuhóli, í Skagafirði, 3. október 1853. Skírnarnafn
hans var Stefán Guð’mundur. Móðir hans, Guðbjörg Hannesdóttir, var af
kunnri skagfirzkri ætt, sem kennd er við Reykjarhól, en þar bjó faðir
hennar og afi og ef til vill fleiri forfeður í föðurætt. Móðurætt hennar mun
hafa átt rætur í Húnavatnssýslu. Flest það, sem nú er kunnugt um Guð-
björgu Hannesdóttur, stafar frá syni hennar, Stephani. En þótt það sé
ekki mikið, er Ijóst, að hún var mikilhæf kona, gáfuð og námfús, listelsk
og listhneigð, þótt lítt fengi hún notið þeirra hæfileika, fremur en títt var
um efnalitlar bændakonur í þá daga. Víst er um það', að í fari móður
sinnar hefur Stephan fundið flest það, sem honum var kærast og mest. um
hugað í viðbúð manna hvers við annan, í upplagi þeirra og viðleitni til að
manna aðra og mannast sjálfir. Faðir hans, Guðmundur Stefánsson, var
þingeysknr í föðurætt, en móðurkyn hans að' nokkru tengt við Eyjafjörð.
Móðir Guðmundar, Helga, amma Stephans, var bróðurdóttir Benedikts
Gröndals eldra. Mætti Stephani komin vera skáldgáfa úr því kyni. Guð-
mundur Stefánsson var maður greindur og athugull, alinn upp á góðu
heimili við nokkurn bókakost, enda um hann sagt, að hann væri þaullesinn
í þeim bókmenntum, sem kostur var á meðal alþýðu manna um hans daga.
„Hann var alvörumaður og stóiiyndur, ötull og ósérhlífinn, dyggur og ráð'-
vandur, sleit sér út fyrir aðra og um örlög fram. Bjargaði sér og sínum
aðeins með erviði sínu“, segir Stephan sonur hans um hann. Sú mynd, sem
hér er upp brugðið, er býsna skýr, þótt fáum dráttum sé dregin, og furðu-
lega er hún lík Stephani sjálfum. Ég held, að hér sé ekkert, sem ekki eigi
við um sjálfan hann. Guðmundur var uppalinn við sæmileg efni, faðir hans
í röð gildra bænda. En þau urðu örlög hans, að framfleyta sér í vinnu-
mennsku frarn yfir þrítugsaldur í ýmsum stöðum. Er vafalaust, að' hér var
Guðmundur á valdi annarra örlaga en hann hefði kosið sér sjálfur og varð
að hlýta þeim, þótt hann gæti aldrei beygt sig fyrir þeim eða sætt sig að
fullu við þau.
Mikils hefur Stephan metið föður sinn, svo sem vert var, en tengslin
milli þeirra feðga voru með allt öðrum hætti en samband Stephans við
móður sína, sterk að vísu, en viðkvæm og strengd um of, eins og oft vill