Helgafell - 01.10.1953, Side 60

58
HELGAFELL
fyrr en varir ný framtíðarsýn. Hann sér möguleika á því að efnast sjálfur
og verða valdamikill drottnari fólksins, sem trúði honum fyrir sér. Smám
sarnan leysir hann af hólmi óheillaöflin, sem risið var gegn í upphafi, án
þess að gera sér grein fyrir því, að hann er fallinn í gryfju borgaralegra
freistinga. Hann gleymir draumi Guðna í Skuld í kappi ferðarinnar og
heíur elcki hugmynd um, að hann er snúinn við', hættur að stefna inn í
framtíðina og aftur á leið til fortíðarinnar eftir að hafa. séð sjálfum sér
borgið. En fólkið gerir sér grein fyrir örlögum foringjans og neitar að fylgja
honum lengur. Þetta kostar tvísýn átök, en sigurinn verður fólksins. Sig-
urður Þórarinsson losnar úr tengslum við fjöldann, sem gerði hann að leið'-
toga sínum, og ekur bifreið sinni inn í gaddavírsgirðingu auðs og einangr-
unar, en fólkið heldur áfram í áttina til framtíð'arinnar undir forustu nýrra
manna.
Þetta er hinn listræni og persónulegi boðskapur skáldsögunnar. Vil-
hjálmur S. Vilhjálmsson hefur dregið þann lærdóm af reynslunni, að iolkið
verður sjálft að heyja baráttuna til sigurs og getur ekki treyst foringjun-
um í blindni. Barátta verkalýðshreyfingarinnar er fólgin í því, að fólkinu
líði betur í dag en í gær og geti vænzt nýrrar farsældar á morgun; að
íerðinni sé heitið í áttina til framtíðarinnar og ráðin tekin af foringjunum,
ef þeir villast af leið eða snúa við. Þetta er vissulega ærið íhugunarefni.
Guðnarnir eru fáir, en Sigurð'arnir margir. Og það er engan veginn nóg að
hafa átt Guðna í Skuld og fengið í arf frá honum drauminn fagra, ef Sig-
urðunum líðst að svíkja, hvort heldur þeir falla í gryfju borgaralegra freist-
inga eða verða handbendi harðstjórans, sem bíður færis að beita valdi í
kvalastað kúgunarinnar bak við skrauthlið blekkingarinnar. Hlutverk
þeirra, sem ætla að' gera draum Guðna í Skuld að veruleika, er ekki aðeins
að berjast gegn Knúti Knapp og Þórbergi á Hólnum. Þeir verða jafnframt
og ekki síður að gjalda varhuga við Sigurði Þórarinssyni.
Bókmenntalegir fagurkerar geta sjálfsagt fundið skáldsögu Vilhjáhns
S. Vilhjálmssonar það til foráttu, að hún sé ekki nógu vel skrifuð. Hinu
geta þeir aldrei neitað, að hún er vel gerð og vel sögð. Hún nær þeim til-
gangi, sem vakti fyrir höfundinum, og það er aðalatriðið. Hann heíur
smíðað traustan og mikinn grip úr efniviði íslenzka sjóþorpsins og baráttu
verkalýðshreyfingarinnar. Og glitperlur skáldskaparins í fjörusandi þessar-
ar örlagaríku hversdagssögu eru margar og fagrar. Drengirnir í sandinum,
tunglskinskvöldin úti á skautasvellinu, göfugar ástir fátækra hjóna, sem
vilja koma börnum sínum til manns, niður hafsins, þegar brimið brotnar
á skerjagarðinum, gróandi túnin og ilmandi heiðin, — allt er þetta þarna
og á réttum stað. Vilhjálmur skilur leyndardóm þeirra aukaatriða, sem
verða listrænt víravirki, þegar þau mynda samræmda heild. Hann hefur
skrifað góðar smásögur og túlkað sjónarmið og viðhorf fólksins í landinu
í samtölum og blaðagreinum. En tvímælalaust nýtur hann sín bezt sem
verkamaður í víngarði skáldsagnagerðarinnar. Skáldsaga hans er betri en
vonir stóðu til. Lífsreynsla hans er svo rík, boðskapur hans svo tímabær
j