Helgafell - 01.10.1953, Page 66

64
HELGAFELL
En þingeysku bændurnir voru ekki
að baki dottnir dottnir. Ur því að ætt-
jörðin vildi ekki nýta þjóSliS þeirra,
stofnuSu þeir til annarra samtaka,
sem létu ekki hátt, en unnu starf sitt
í kyrrþey.
Hinn 14. desecrber 1888 áttu fund
meS sér aS EinarsstöSum í Reykjadal
14 menn úr ýmsum sveitum SuSur-
Þingeyjarsýslu austan Ljósavatns
skarSs. Til fundarins höfSu boSaS:
Benedikt Jónsson á AuSnum, Jón Jóns-
son í Múla og Pétur Jónsson á Gaut-
löndum. Fundur þessi var ,,heimuleg-
ur“ eins og þaS var kallaS á þeirri tíS,
haldinn fyrir luktum dyrum og meS
ævilöngu þagnarheiti fundarmanna.
Benedikt á AuSnum segist svo frá um
fund þenna í bréfi, er hann skrifaSi
Kristjáni Jónassyni frænda sínum, er
þá þá var erlendis, og er þaS dags. 2.
jan. 1889: ,,Þar var myndaSur flokkur
(héraSsflokkur), sem kallar sig ,,Und-
iralda“, og er hreinn og beinn oppo-
sitionsflokkur, nihilistaflokkur, ef þú
vilt, sem setur sér þaS mark og miS aS
brjótast gegn öllu óeSli, andlegu og
líkamlegu, pólitísku og verzlunarlegu,
búnaSarlegu og kirkjulegu, brjótast
gegn einstökum persónum, er ná of
miklu valdi andlegu eSa materiellu.
Ef tveir eru á móti einhverju máli verS-
ur þaS ekki tekiS til meSferSar, nema
þeir gangi úr flokknum . . . enda fáir
í þessurn hóp trúmenn í kirkjulegum
skilningi eftir að hafa orðiS andlegir
kunningjar Björnsons, Drachmanns,
Brandesar etc.“
Þegar Benedikt á AuSnum var orS-
inn fjörgamall maður skrifaði hann
endurminningar sínar um félag þetta
og stofnun þess. HöfSu þeir þremenn-
ingarnir sem stóðu aS fundarboðinu,
kvatt menn á fundinn í kyrrþey. Lýstu
þeir tilgangi sínum svo, aS þeir vildu
,,efla samtök og samvinnu þeirra yngri
m.anna í héraðinu, sem fylgja vilja
frjálslegri framsóknarstefnu í félags-
málum og menntamálum, eySa hleypi-
dómuim, vanafestu og sérgæðingshætti,
en efla sanna cr.enntun og menningu,
samhjálp og samvizkufrelsi.“
Jón Jónsson í Múla flutti skörulegt
erindi um þessi efni á fundinum, en
síðan urðu miklar umræður um mál'S,
og lauk þeim svo, aS ,,fundarmönnum
kom saman um aS ganga í heimulegt
saimband til þess aS framfylgja sam-
eiginlega skoSunum sínum og áhuga-
málum, og efla og mennta sjálfa sig
til þess ætlunarverks meS því aS temja
sér fundahöld, lestur góSra bóka, a-
stundun ritstarfa og reglusemi og ár-
vekni í starfi og stöðu.“
Þessi fundarsamþykkt var stefnu-
skrá þessa leynifélags, en þaS átti eng-
in skráS lög, heldur voru nokkrar o-
skráðar reglur samþykktar um starf-
serr.ina, og var Pétur Jónsson á Gaut-
löndum kjörinn lögsögumaður og
skyldi hann segja reglur þessar aS
fornum siS hins íslenzka þjóðveldis.
Flestir þeirra, sem tóku þátt í þess-
um félagsskap höfðu áður staðið fram-
arlega í ÞjóSliSinu og voru nú orðnir
fulltíSa bændur, er létu mikiS til sin
taka í flokkadráttum þeim, sem þa
voru í héraSi. HiS leynilega félag átti
sér raunar ekkert nafn. NafniS ,,Und-
iralda“, sem Benedikt getur um í brefi
sínu festist ekki við þaS. Stundum var
þaS kallaS HuldufélagiS, en samtökin
Fi ®
* 9
— Ófeigur í SkörSum og félagar. En
Ófeigur í SkörSum var rithöfundarduÞ
nefni Jóns í Múla og hafði hann skrif'
aS undir því nafni í hin handskrifuðu
blöS sveitarinnar. Fundi héldu þeir fe'