Helgafell - 01.11.1954, Blaðsíða 8

6
HELGAFELL
Hinar miklu byltingar nútímans í tækni, vísindum og þjóðfélagshátt-
um, hafa aukið stórkostlega öll samskipti þjóð'a á meðal. íslendingar eiga í
rauninni fárra kosta völ, og hljóta erlend áhrif að fara hér vaxandi á flestum
sviðum. Hverjar afleiðingar þessi þróun hefur fyrir framtíð íslenzkrar menn-
ingar er undir viðbrögðum Islendinga sjálfra komið og þeirri skapandi orku,
sem þeir búa yfir. Aðeins framtíðin getur skorið úr því, hvort hún eflir
þá til nýrra andlegra afreka eða ber menningu þeirra ofurliði.
Tæknibyltingin hefur ekki einungis stóraukið samneyti þjóða með
bættum samgöngum og auknum viðskiptum á öllum sviðum, heldur hefur
hún gerbreytt stéttaskipun þjóðfélagsins og innihaldi menningarinnar. Fyrr
á öldum voru það nær eingöngu hinar efnuð'u og menntuou stéttir þjóðfé-
lagsins, sem stóðu í nánum menningartengslum við aðrar þjóðir. Alþýðu-
menningin var hins vegar að mestu ósnortin af umheiminum: grundvölluð
á þjóðtrú og arfsögn og háð lögmálum lífsbaráttu og náttúruafla.
Með iðnbyltingunni er fótum kippt undan hinni gömlu og rótgrónu
menningu sveitanna, og þungamiðja þjóðfélagsins flytzt í borgirnar, þar
sem tækni nútímans er beitt til þess að framleiða skemmtanir handa múgn-
um eins og hvern annan varning. Þar með er höggvið að rótum hinnar
þjóðlegu alþýðumenningar, og ný lágmenning sköpuð, en afkvæmi hennar
eru jazz, kvikmyndir, æsibókmenntir og atvinnuíþróttir, sem nú eru jafn
alþjóðleg fvrirbrigði eins og bílar, þvottavélar, nylonsokkar og aðrir ávextir
tækninnar.
Það er engin leið til að útiloka þessa nýju lágmenningu frá íslenzku
þjóðinni. Engir tollar og engin höft munu þar fá rönd við reist. Ráðstafanir
eins og lokun Keflavíkurútvarpsins mundu skipta hlægilega litlu máli.
Fllustendur, sem heyra vilja jazz og dægurlög, eiga úr nógu slíku að velja
frá útvarpsstöðvum víðs vegar um heim. Auk þess flæðir erlendur jazz
yfir landið bæði á plötum og í kvikmyndum, og á síðustu árum hefur
vaxið hér úr grasi álitlegur hópur innlendra jazzleikara, sem sumir eru
jafnvel sagðir standa erlendum jazzistum á sporði. Keflavíkurútvarpið
veldur því engum aldahvörfum, og það væri auðvelt að benda á marga
ómenningu, sem þróast hér innan lands og er því stórum hættulegri. Þeir
tslendingar, er óttast hafa, að jazz og kvikmyndir yrðu menningu þjóðar-
innar að fjörtjóni, hljóta að' hafa gefið upp alla von, löngu áður en þessi
síðasta plága dundi yfir.
Hin eina vörn gegn ágengni hinnar nýju múgsefjunar er efling æðn
menningar meðal allra stétta þjóðfélagsins. Hin forna íslenzka bænda-
menning er að líða undir lok með því þjóðfélagi, sem fóstraði hana. Hun
verður ekki endurvakin, en arftaki hennar, hin unga ótamda menning
Reykjavíkur og annarra íslenzkra kaupstaða, býr þó að því ennþá, hve
kjarnmikil hún var og sterk. Þrátt fyrir reginfátækt íslenzkrar alþýðu a
fyrri tímum hafði hún engin þau lágstéttareinkenni, sem löngum hafa
verið auðsæ með erlendum þjóðum, jafnvel þar sem jöfnuður er rnestur.
Hún var varin af hinum forna menningararfi, sem hér var almenningseign,
og gædd lífsskoðun, sem gaf einstaklingnum sjálfstraust og virðingu. Þessi