Helgafell - 01.11.1954, Qupperneq 13

MENNING OG VARNIR
II
Gera þeir sér ljóst, hverjar skyldur þessi stefna leggur þeim á herðar? Það
virðist fjarri því, að svo sé. Allt þjóðlífið er að verða gegnsýrt af þeim tví-
skinnungi og ótta, sem varnarsamningurinn hefur haft í för með sér. Þeir
flokkar, sem að honum stóðu, hafa ekki haft þrek til þess að fylgja fram
stefnu sinni til enda, heldur liafa ýmsir forustumenn þeirra reynt að skjótast
undan ábyrgðinni og jafnvel að gera sér mat úr þeim vandamálum, sem
dvöl hersins hefur haft í för með sér.
V
Þeirri skoðun hefur verið haldið fram í þessari grein, að íslendingar
þurfi ekki að óttast, að erlend múgmenning eða áhrif erlendrar hersetu
verði menningn þeirra að falli, ef rétt er á haldið. En þeir verð'a að varast
að gera of mikið úr hættunum eða að draga sig inn í skel gamallar einangr-
uriar. Ef áslenzk þjóð á að lifa í heimi framtíðarinnar verður hún að taka
á sig storma utanaðkomandi áhrifa: duga eða drepast.
Tslendingar koma ekki sigri hrósandi úr þeirri raun, nema þeir ráði
fram úr þeirn vanda, hvernig slík smáþjóð fær lifað frjáls í heimi stórvelda
og geigvænlegra vopna, án þess að verða leppur annarra og nn þess að glata
sjálfsvirðingu sinni með því að varpa frá sér allri ábyrgð. Þátttaka Tslend-
>nga í Atlantshafsbandalaginu er prófsteinn á það, hvort þeir eru menn til
þess að taka á sig þær kvaðir, sem samvinna við aðrar þjóðir leggur þeim
á herðar, og gera það með fullri einurð, án óheilinda eða undirlægjuháttar.
Sú þjóð', sem gengur til slíkrar samvinnu án þess að hugur fylgi máli, hefur
sannarlega selt sálu Isína, og fyrr eða síðar hlýtur sú synd að verða henni
dýr.
Með aðild sinni að Atlantshafsbandalaginu og öðrum stofnunum, sem
vinna að því að efla og styrkja hinn frjálsa heim, hafa Islendingar tekið
skýra afstöðu í átökum heimsstjórnmálanna, en þeir hafa líka tekið sér
skyldur á herðar. Þeir eru ekki lengur einangruð smáþjóð, heldur hluti
af stærri heild lýðræðisþjóða, og hljóta því að beygja sig að nokkru undir
sameiginlegan vilja bandamanna sinna.
Þróun þessarar aldar hefur leitt í ljós, að friðnum í heiminum verður
aldrei borgið nema einhverjar hömlur verði lagðar á sjálfsákvörðunarrétt
þjóðanna. Sameinuðu þjóðirnar hafa ekki reynzt þess megnugar að halda
binum andstæðu öflum heimsins í skefjum, og þjóðirnar hafa því klofnað
1 tvær andstæðar fylkingar. Annarri er haldið saman af hernaðannætti
Rússa og járnaga hins alþjóðlega kommúnisma. Hinum megin stendur
niiklu sundurleitari flokkur undir forustu Bandaríkjanna og stórvelda
Vest u r-Evrópu.
Samtök hinna vestrænu þjóða eru reist á sameiginlegum hugsjónum,
on ekki á valdboði. Þau gera því þá kröfu til hvers og eins af þátttöku-
ríkjunum, að þau leggi sjálf á sig þær hömlur, sem eru nauðsynlegar til
þoss að samtökin geti náð tilgangi sínum. Af þessum sökum skiptir hin
siðferðislega hlið málsins svo miklu máli. Það þarf gagnkvæma virðingu
°S traust allra þeirra, er þátt taka í samtökunum, ef þau eiga að geta