Helgafell - 01.11.1954, Síða 36

34
HELGAFELL
eru Islenzkur aðall og Ofvitinn. Mætti segja mér, að það kynni að vefjast
fyrir bókmenntafræðingum, til hvaða greinar bókmennta þessar bækur ætti að
flokka. Gildir það að vísu um fleira, er Þórbergur hefur skrifað, því hann er
nú einu sinni sá höfundur, sem ekki verður auðveldlega markaður bás. Að
efni til eru þessar bækur kaflar úr æviminningum höfundarins, en að formi
standa þær mjög nálægí skáldsögunni og nær miklu en önnur rit þessa höf-
undar. En í hvaða skúffu sem þær kynnu að lenda áður lýkur, þá breytir það
engu um þá staðreynd, að þær eru frábær listaverk, einkum hin fyrrnefnda.
Að minni hyggju hefur ferskari bók eða skemmtilegri aldrei verið skrifuð á
Islandi.
Maður heyrir því stundum haldið fram, að Þórbergur sé fremur afkasta-
smár rithöfundur. Nú er því engan veginn svo farið, að hann sé í hópi þeirra,
sem rubba upp bók — eða jafnvel tveim — þrem á hverju ári. Slíkt leyfir
ekki hin frámunalega vandvirkni hans. Þó er sannleikurinn sá, að hann hefur
skrifað feiknin öll um dagana. Auk bókanna, sem þegar eru orðnar rúmlega
tveir tugir binda, liggur eftir hann aragrúi ritgerða og greina, dreifðar víðs
vegar í tímaritum og blöðum. Fyrir nokkrum árum tók ég mig til og rannsak-
aði, hvað eftir hann fyndist í aðeins einu blaði um nokkurt árabil. Arangur-
inn varð sannast sagt ótrúlegur. Því miður hef ég ekki á takteinum nákvæma
tölu þeirra greina, sem ég fann í þessu eina blaði, en ef mig misminnir ekki,
slagaði hún hátt upp í hundraðið og sumar greinanna langar. Er það mjög að
harma, að enginn útgefandi skuli taka sér fyrir hendur að safna ritgerðum
Þórbergs og gefa þær út, að minnsta kosti í ríflegu úrvali, en helzt allar. An
efa yrði slíkt safn nokkur væn bindi. En einmitt í þessum ritsmíðum er að finna
margt af því djarfasta og snjallasta, sem þessi höfundur hefur fest á pappír.
12
Það leikur ekki framar á tveim tungum, að Þórbergur er ritsnjall maður
með afbrigðum. Þar eigum við engan honum fremri. Engum er íslenzk tunga
eftirlátari en honum. Þegar honum tekst upp, kemst hann mjög nálægt því
að uppfylla þá kröfu Gorkis til rithöfundarins, að hver setning eigi að syngja
og glitra. Og hvenær teksí Þórbergi ekki upp? Hjá honum virðist mér líka
ritlistargáfan upprunalegri, mér liggur við að segja áskapaðri, en hjá nokkr-
um öðrum íslenzkum höfundi. Það myndi reynast harla erfitt verkefni, ef manni
væri uppálagt að benda á einhvern rithöfund, sem Þórbergur hefði lært af
eða orðið fyrir áhrifum af, eftir að hann nær fullum þroska. Sem rithöfundur
er hann algerlega sjálfstæður. Það getur verið, að hann sæki eitthvað af
tungutaki sínu til alþýðunnar í Suðursveit, en hann sækir það ekki til neins