Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.09.2012, Blaðsíða 56

Á sumrin hef ég þann sið að takanokkrar bækur úr bókahillunnisem ég keypti mér í gamla daga
en gleymdi alltaf að lesa. Svo hefst lestur-
inn. Ef ég er búin með einn þriðja af við-
komandi bók og hún vekur engan áhuga
þá losa ég mig við hana. Alltaf kemur þó
fyrir að ég les einhverja að þessum bók-
um og segi við sjálfa mig: Af hverju í
ósköpunum varstu ekki búin að lesa þessa
bók miklu fyrr?
Um daginn las ég bók sem ég hafði
keypt mér fyrir áratugum, sennilega í
fornbókaverslun. Hún heitir A Question
of Madness eftir tvíburabræðurna Zhores
og Roy Medvedev og kom út í London ár-
ið 1971. Bræðurnir skiptast á að segja
söguna af því þegar sovéskir læknar og
lögregla mættu einn dag árið 1970 á
heimili lífefnafræðingsins og andófs-
mannsins Zhores og
færðu hann á geðsjúkra-
hús þar sem hann var í
nítján daga. Í bókinni
lýsir Zhores heimsókn-
inni afdrifaríku og dvöl-
inni á hælinu og bróðir
hans, sagnfræðingurinn Roy, segir frá til-
raunum sínum til að fá hann lausan og
samskiptum sínum við yfirvöld og lækna
og sérfræðinga á sjúkrahúsinu sem stað-
hæfa að bróðir hans sé ekki heill á geði.
Yfirmaður geðsjúkrahússins segir að
bróðir hans Zhores sé sennilega geðklofi
og bætir við: „Hann er alltaf ónáægður
með eitthvað, alltaf að berjast gegn ein-
hverju.“ Roy bætir því þurrlega við að
samkvæmt þessari skilgreiningu hefði
Karl Marx átt að vera vanheill á geði.
Mótmæli vísinda- og fræðimanna, þar á
meðal Sakharovs og Solzhenitsyns, urðu
til þess að Zhores var að endingu sleppt.
Þegar bókin kom út var Zhores enn bú-
settur í Sovétríkjunum en skömmu síðar,
þegar hann var í heimsókn í London,
sviptu sovésk yfirvöld hann vegabréfi og
gerðu hann að útlaga. Hann gerðist
breskur ríkisborgari og hlaut viðurkenn-
ingar og verðlaun fyrir vísindastörf sín. A
Question of Madness er ekki löng bók,
220 síður með stóru letri, en í henni er
sögð mikil saga af lífi skapandi og hugs-
andi einstaklings í samfélagi þar sem
hver sá sem hafði aðra skoðun en stjórn-
völdum var þóknanleg varð óvinur ríkis-
ins – og jafnvel lokaður inni á geðdeild og
settur á lyf til að hann læknaðist af villu
sinni. kolbrun@mbl.is
Orðanna hljóðan
LOKAÐUR
INNI
Á HÆLI
Zhores
Medvedev
V
inkonurnar Märtha Louise Nor-
egsprinsessa og Elisabeth Nor-
deng voru hér á landi á dögunum
til að kynna bók sína Leynd-
armál englanna, sem komin er út í íslenskri
þýðingu. Báðar segjast þær eiga samskipti
við engla og í fimm ár hafa þær rekið skóla,
Englaskólann, þar sem þær fjalla um sam-
skipti við engla. Í bókinni segja þær frá
englum og samskiptum sínum og annarra við
þá.
Þær eru fyrst spurðar hvenær þær hafi
uppgötvað að til eru englar. „Þegar ég var
barn var ég í nánu sambandi við verndar-
engil minn,“ segir Elisabeth, „en svo reyndi
ég að verða það sem kallað er venjuleg og
skar á sambandið, en þessi magnaði kraftur
kallaði á mig og eftir tvítugsaldur gat ég
ekki afneitað honum.“
„Ég sá verndarengilinn minn fyrst þegar
ég var 26 ára og var í hugleiðslu,“ segir
Märtha Louise. „Ég fann angan af rósum og
síðan sterka, ástríka og allumvefjandi návist
æðri veru. Ég gat ekki afneitað því sem
þarna gerðist. Þótt mörgum öðrum finnist
skýtið að trúa á engla þá finnst mér það
bara eðlilegt. Þegar ég viðurkenndi þetta fór
líf mitt að breytast, hægt en örugglega.“
Þær vinkonur kynntust árið 2007 þegar
þær sátu námskeið um andleg efni. „Allt í
einu fórum við að tala um engla og fundum
að við áttum eitthvað sameiginlegt,“ segir
Märtha Louise. „Þá uppgötvuðum við að við
höfum sams konar kímnigáfu, líkar lífsskoð-
anir og sameiginlega drauma. Báðar höfðum
við leitað inn á við og við vildum deila þess-
ari reynslu með öðrum.“ Þær hófu nám-
skeiðahaldi um tilvist engla og ekki voru allir
sáttir. „Gagnrýnin var hörð,“ segir Märtha
Louise. „Í mínum huga er það sem við kenn-
um sannleikur, það sem ég trúi á. Mér finnst
allt í lagi að aðrir séu ósammála því. Það er
mikilvægt að við viðurkennum að sem mann-
eskjur erum við ósammála um margt en
þrátt fyrir það erum við öll jafningjar. Mín
skoðun hefur jafn mikinn rétt á sér og skoð-
anir annarra, og öfugt. Þegar maður gerir
eitthvað sem maður trúir einlæglega á þá
skiptir ekki svo miklu máli hvað öðrum
finnst.“
Er trúin á engla hluti af trúnni á annað
líf?
„Ég trúi á endurholdgun, en bókin snýst
ekki um það,“ segir Elisabeth. „Auðvitað er-
um við andlegar verur,“ segir Märtha Lou-
ise. „Það er nokkuð sem við gerðum okkur
grein fyrir á sínum tíma og sú uppgötvun
var vakning.“
Leyndarmál englanna er önnur bókin sem
vinkonurnar hafa skrifað um engla og þær
gera ráð fyrir að skrifa þriðju bókina.
„Við finnum fyrir miklum áhuga fólks á
þessum efnum,“ segir Märtha Louise. „Fjöl-
miðlar hafa unun af neikvæðni og endur-
spegla ekki alltaf viðhorf almennings.“ Elisa-
beth bætir við: „Samband okkar við engla er
blessun sem hefur breytt svo miklu í lífi okk-
ar. Það skiptir okkur miklu máli að geta
deilt reynslu okkar með öðrum svo þeir geti
fundið sinn veg.“
Samskipti við engla
Elisabeth Nordeng og Märtha Louise prinsessa í Kringlunni þar sem þær árituðu bók sína.
Morgunblaðið/Kristinn
LEYNDARMÁL ENGLANNA EFTIR
MÄRTHU LOUISE PRINSESSU OG
ELISABETH NORDENG ER KOMIN
ÚT Á ÍSLENSKU. HÖFUNDARNIR
KOMU TIL ÍSLANDS TIL AÐ
KYNNA BÓKINA.
Uppáhaldsrithöfundurinn minn er Guðbergur Bergsson. Ég kynntist verkum
hans sem ungur maður og það hafði mikil áhrif á mig hvernig hann orðaði
hlutina og hvað hann var að segja – ekki það að ég hafi skilið það allt. Sér-
staklega finnst mér smásagnasöfnin Ástir sam-
lyndra hjóna og Leikföng leiðans stórfenglegar
bækur. Þessi verk eru skrifuð á 7. áratugnum en
það er margt í þessum sögum sem er eiginlega
eins og langir Fóstbræðra-sketsar; jafn fyndið og
ferskt. Mér er minnisstæð sagan Kvöld hinstu
sólar í Leikföngunum um sundkennara sem
kemur í smábæ og lendir í hrakningum undan at-
gangi unglinganna í bænum. Jafnvel betri er þó
sagan Glæpurinn gegn mannlegu eðli í Ást-
unum, sem fjallar um starfsmenn og vistmenn á
„fávitahæli“. Þá er bókin Sagan af Ara Fróðasyni og Hugborgu konu hans
æðisleg. Þar eru einhver flottustu hljómsveitarnöfn sem sést hafa á prenti:
„Steiktir naglar“ og „Úldinn skítur“. Þegar við vorum að stofna hljómsveitina
Unun hélt ég að Guðbergur gæti kannski fundið eitthvað jafn gott handa okk-
ur. Ég skrifaði honum en það eina sem honum datt í hug var „Raddbandið“.
Í UPPÁHALDI
Gunnar Lárus Hjálmarsson, Dr. Gunni, er aðdáandi Guðbergs Bergssonar.
Morgunblaðið/Ernir
Guðbergur Bergsson
DR. GUNNI
BÓK VIKUNNAR Íslensk samheitaorðabók, endurskoðuð
og í nýjum búningi, er nauðsynleg hverjum þeim sem vill
tala og skrifa fallega íslensku – og hver vill það ekki?
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
VIÐTAL
56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. 09. 2012