Morgunblaðið - Sunnudagur - 21.10.2012, Blaðsíða 56

BÆKUR VIKUNNAR Hinar vinsælu barnabækur Guð-
rúnar Helgadóttur Meira af Jóni Oddi og Jóni Bjarna og Enn
af Jóni Oddi og Jóni Bjarna hafa verið endurprentaðar.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
Hér á árum áður tíðkaðist mjög aðstytta bækur í þýðingum. Þaðláðist hins vegar að segja manni
frá því að maður væri að lesa stytta út-
gáfu af viðkomandi verki, enda var mað-
ur ungur lesandi og það er svo margt
sem talið er óþarft að segja börnum og
unglingum. Áratugum eftir að mín kyn-
slóð las Önnu í Grænuhlíð sér til
ómældrar ánægju kemur bókin út í
nýrri þýðingu og okkur er sagt að það
sé í fyrsta sinn sem hún komi út á ís-
lensku óstytt. Sagan sem við þóttumst
þekkja svo vel var stutta útgáfan. Í
sjálfu sér er það ekkert sáluhjálp-
aratriði fyrir barn
að fá að lesa
óstytta útgáfu af
Önnu í Grænu-
hlíð en manni líður
samt eins og það
hafi dálítið verið
svindlað á manni.
Á sínum tíma
þýddi ágætur mað-
ur Stríð og frið
Tolstoys. Ansi var
það nú góð bók en manni fannst að hún
ætti kannski ekki skilið að vera talin ein
af bestu bókum í heimi. Svo mörgum ár-
um seinna uppgötvaði maður nokkuð
sem enginn hafði haft fyrir að segja
manni, sem var að þýðingin var stórlega
stytt. Þá var farið í ensku þýðinguna og
sjá: Stríð og friður er sannkallað meist-
araverk! Allt það sem þýðandinn hafði
sleppt var hluti af heild sem gerði verk-
ið að snilldarverki.
Ég skal blessa hvern þann sem þýðir
verk Charles Dickens á íslensku, en
einnig þau hafa verið stytt. Davíð Cop-
perfield, Pickwick-skjölin og Oliver
Twist eru allt styttar útgáfur af miklum
bókum. Einhver kann að segja að Dick-
ens þoli vel að vera styttur en ég fussa
fyrirlitlega yfir slíkum staðhæfingum.
Bók er ekki bara beinn og órofinn sögu-
þráður, hún byggist líka á alls kyns hlið-
arsögum og útúrdúrum. Þeir þættir
koma hinum beina söguþræði ekki alltaf
við en eiga sinn þátt í að skapa verkið
og gefa því dýpt.
Stutta útgáfan af bók er aldrei sú
rétta. Hún getur vissulega vakið forvitni
á viðkomandi bók en kemur ekki í stað-
inn fyrir verkið eins og höfundurinn
gekk frá því. Góðir höfundar vita venju-
lega hvað þeir eru að gera og það á ekki
leika sér að því að tæta verk þeirra í
sundur og stytta að vild.
Orðanna hljóðan
STUTTA
ÚTGÁFAN
Leo Tolstoy
Anna í Grænuhlíð
Skáld er nýjasta skáldsaga EinarsKárasonar og með henni lýkurhann þríleik sínum um Sturlungu.Áður komu út Óvinafagnaður og
Ofsi en fyrir þá síðarnefndu hlaut Einar
Íslensku bókmenntaverðlaunin. Í Skáldi er
Sturla Þórðarson í forgrunni en bókin er,
eins og fyrri bækurnar tvær, margradda
skáldsaga. „Áður en ég sest við skriftir er
ég búinn að átta mig á því hvernig karakt-
erar lykilpersónurnar eru,“ segir Einar.
„Ég er búinn að gíra mig inn í hugarheim
þeirra. Svo hermi ég eftir þeim í huganum
meðan ég er að skrifa. Sennilega fer ég í
þetta eins og eftirhermurnar.“
Segðu mér aðeins frá því hvaða leið þú
kaust að fara varðandi stíl?
„Ég þurfti að velta því fyrir mér hvernig
ég myndi nálgast verkefnið stíllega. Í sögu-
legum skáldsögum einbeita rithöfundar sér
oft og tíðum að því í að ná orðfæri þess
tíma sem sagan gerist á. Þetta hefur sína
kosti en ókosturinn finnst mér sá að viss
fjarlægð skapast milli lesandans og sögu-
efnisins. Í þessum sögum vildi ég draga
sögupersónur að lesandanum þannig að
hann sæi að þær eru nákvæmlega eins fólk
og við. Ég ákvað að nota aðferð 13. aldar
höfunda, þegar þeir skrifuðu um atburði
sem áttu að hafa gerst 300 árum fyrr þá
notuðu þeir mál síns tíma. Ég hugsaði með
mér: Ef þetta er nógu gott fyrir þá, er
þetta líka nógu gott fyrir mig. Þó með
þeim fyrirvara að áberandi slangur á ekki
við.“
Í bókinni læturðu Sturlu Þórðarson vera
höfund Njálu og skapar afar sannfærandi
tengingu milli Nálsbrennu og Flugumýrar-
brennu. En þú lætur hann einnig vera höf-
und Grettis sögu og meira að segja Fóst-
bræðrasögu.
„Hliðstæðurnar milli Njálsbrennu og
Flugumýrarbrennu eru ótrúlega miklar. Ég
lagðist í nokkrar rannsóknir vegna þessa
og geri þeim skil í grein í Skírni sem mun
birtast innan skamms. Já, ég held því fram
að Sturla hafi skrifað Fóstbræðrasögu. Sú
kenning passar alveg við ævi og mentalitet
Sturlu Þórðarsonar sem var búinn að lifa
miklar hörmungar. Að lokum hlýtur hann
að hafa spurt sig: Til hvers var nú allur
þessi djöfulskapur? Þetta er mesti og flin-
kasti höfundur landsins og svo kemur frá
honum paródía um þetta allt saman, Fóst-
bræðrasaga.“
Nú hefurðu lokið við afar vel heppnaðan
þríleik um Sturlungatímann. Það tók þig
mörg ár að skrifa þessar bækur, þú hlýtur
að hafa lifað þig inn í þennan tíma.
„Ég var kominn undir fertugt þegar ég
las í fyrsta sinn Sturlungu að gagni. Mér
fannst það nokkur skömm af manni í mín-
um fagi að hafa ekki brotist í gegnum
Sturlungu fyrr. Ég hafði gert atlögur að
henni en alltaf hrokkið frá henni aftur eftir
að hafa lesið um fimmtíu síður og ekki vit-
að hvað var að gerast. En þegar ég las
hana loks frá upphafi til enda þá var eitt-
hvað sem greip mig afar sterkum tökum.
Það sem gerir Sturlungu dálítið erfiða er
að söguefnið er mjög víða ekki matreitt of-
an í mann. Á einni síðu birtast kannski tíu
persónur sem eru ekkert kynntar sérstak-
lega og það er undir hælinn lagt hver
þeirra á eftir að birtast aftur. Smám sam-
an fer maður svo að hitta þetta fólk aftur
á síðunum og fer að sjá í útlínur í þessum
kaótíska heimi.“
Og þú hefur myndað tengsl við þær per-
sónur sem þú skrifar um.
„Ég er fyrir löngu farinn að upplifa
þessar persónur sem kunningja mína. Mína
menn lít ég svo sem bestu vini mína. Það
blasir við að Sturla Þórðarson og Þórður
kakali eru mínir uppáhaldsmenn. Mér er
svo frekar í nöp við aðra. Ég held til
dæmis að menn hafi séð að ég er enginn
sérstakur aðdáandi Eyjólfs ofsa.“
Ertu farinn að huga að næstu verkum?
„Já. Ég er byrjaður á ferðasögu. Svo er
ég með skáldsögu í frumdrögum sem gerist
á tímum sem ég hef sjálfur lifað.“
Hermi eftir
persónum í huganum
Einar Kárason „Ég er fyrir löngu farinn að upplifa þessar persónur sem kunningja mína.“
Morgunblaðið/Kristinn
MEÐ SKÁLDI LÝKUR EINAR KÁRA-
SON VEL HEPPNUÐUM ÞRÍLEIK
SÍNUM UM STURLUNGU
Uppáhaldsbókin mín er
Dæmisögur Esóps.
Skemmtilegustu sög-
urnar eru Björninn
og ferðamennirnir
og Bóndinn og syn-
ir hans. Fyrri sagan
segir frá því þegar
tveir menn, ungur og
gamall, mættu hungr-
uðum birni. Ungi maðurinn var léttur á sér
og forðaði sér upp í tré. Sá gamli gat ekki
hlaupið jafnhratt og sá að björninn myndi ná
honum. Honum datt í hug að leggjast niður
og þykjast vera dauður. Björninn þefaði af
honum og fór. Ungi maðurinn spurði þann
gamla hvað björninn hefði sagt við hann.
Gamli maðurinn sagði að björninn hefði
hvíslað að honum að maður ætti ekki að yf-
irgefa vini sína á hættustund – og sagan
kennir okkur það. Hin sagan segir frá bónda
og þremur lötum sonum hans. Sagan kennir
okkur að stundum þarf maður að leggja á
sig erfiði ef maður ætlar að uppskera.
Önnur uppáhaldsbók er Leynigarður-
inn eftir Frances Hodgson Burnett. Ég
er búin að lesa hana tvisvar og hún er löng,
224 blaðsíður. Dísa ljósálfur er líka í miklu
uppáhaldi hjá mér. Hún var sorgleg en end-
aði vel. Sorglegast var þegar karlinn tók
stjörnuna úr hárinu á Dísu, klippti af henni
vængina og leyfði henni ekki að fara heim.
Núna er ég að lesa bókina Senjorítur
með sand í brók eftir Bryndísi Jónu
Magnúsdóttur. Bókin er um tvær vinkon-
ur. Ég ætla að lesa fleiri bækur um þær, sem
eru Er ég bara flatbrjósta nunna?,
Kossar og knús og málið er dautt og
Beygluð og brotin hjörtu. En fyrst ætla
ég að lesa bókina Gyllti áttavitinn eftir
Philip Pullman. Það er svona ævintýrabók
sem ég held að sé mjög skemmtileg.
Í UPPÁHALDI
Silja Haraldsdóttir á margar uppáhaldsbækur.
Morgunblaðið/Kristinn
SILJA HARALDSDÓTTIR 9 ÁRA
Dæmisögur Esóps
56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21.10. 2012
STURLUNGA GREIP EINAR KÁRASON STERKUM TÖKUM