Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.01.2013, Qupperneq 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27.1. 2013
HEIMURINN
BANDARÍKIN
WASHINGTON Barack
Obama var settur í embætti
öðru sinni. Í innsetningarræðu
sinni hvatti
hann til einingar
og skoraði á
andstæðinga
sína að vera ekki
með þvergirð-
ingshátt þannig
að ná mætti árangri í umhverf-
ismálum, málefnum innflytjenda
og takmörkun byssueignar
í Bandaríkjunum.Talið er að
milljón manns hafi safnast
saman til að hlýða á ræðu
forsetans.
BRETLAND
LONDON David Cameron, forsætisráðherra
Bretlands, flutti ræðu um samband Bretlands við
Evrópusambandið og hét því að semja við það
að nýju og leggja niðurstöðuna í dóm bresku
þjóðarinnar yrði hann enn forsætisráðherra eftir
kosningarnar 2015. Angela Merkel, kanslari Þýskalands, sagði að
Þjóðverjar og hún persónulega vildu að Bretar yrðu afgerandi
og virkt aðildarríki ESB og hún væri tilbúin að ræða óskir þeirra.
TAÍLAND
BANGKOK Dómstóll
í Taílandii dæmdi Som-
yot Prueksakasemsuk,
fyrrverandi ritstjóra
tímarits í tíu ára fangelsi
fyrir að móðga konunginn, Bhumibol
Adulyadej. Slíkir dómar eru ekki
einsdæmi í landinu og hafa mannrétt-
indasamtök fordæmt þá. Ritstjórinn var
sagður ábyrgur fyrir birtingu tveggja
greina, sem reyndar eru skáldskapur,
en dómstóllinn sagði að tengdust
sögulegum atburðum. Blaðamaðurinn,
sem skrifaði greinarnar, hefur flúið land
og hefst við í Kambódíu.
ALSÍR
SAHARA Alsírskar öryggissveitir bundu enda á fjögurra daga árás um 30
íslamskra hryðjuverkamanna á Amenas-gasvinnslustöðina í Sahara í suðaust-
urhluta Alsír og felldu nánast alla. Einnig létust að minnsta kosti 37 gíslar í
árásinni, meðal annars frá Bandaríkjunum, Bretlandi, Frakklandi, Japan og Noregi.
Frökkum varð ágengt í sókn sinni til að koma í veg fyrir að uppreisnarmenn í
Malí næðu höfuðborginni, Bamako. Árásin á gasvinnslustöðina var gerð til að
refsa Alsír fyrir að leyfa Frökkum að fara í gegnum lofthelgi landsins.
Útgjöld til hermála fara vax-
andi víðast hvar í heiminum
þrátt fyrir samdrátt og
kreppu. Þetta er niðurstaða
Marinu Malenic í tímaritinu
Jane’s Defence Industry. Hún
spáir því að þessi aukning
muni halda áfram á þessu ári
þrátt fyrir að útgjöldin muni
dragast lítillega saman í Evr-
ópu eða um 1,6%, einkum
vegna niðurskurðar Breta á
fjárlögum. Malenic telur að
fyrir utan Bandaríkin muni
útgjöld í heiminum til
hermála aukast um
1,9% og munar þar
mest um aukninguna
í Kína, 7,3%, og í
Rússlandi, 3,9%.
Kemur fram að
útgjöldin dreifist
nú meira um
heiminn en
áður.
Erfið fjárlagadeila er fram-undan á Bandaríkjaþingi oghún mun verða snörpust þeg-
ar kemur að útgjöldum til hermála.
Þau tvöfölduðust á árunum milli
1998 og 2011 og eru komin yfir
rúmlega 700 milljarða dollara (90
þúsund milljarða króna) á ári. Í
fréttaskýringu í tímaritinu New
Yorker segir að það séu meiri út-
gjöld að teknu tilliti til verðbólgu en
nokkru sinni frá síðari heimsstyrjöld
og fullyrt að Bandaríkjamenn verji
meira fé til varnamála en aðrar
þjóðir heims samanlagt.
Þegar Bandaríkjaþing setti lög til
þess að koma böndum á fjár-
lagahallann var kveðið á um að
spara 487 milljarða dollara í hern-
aðarútgjöldum á næstu tíu árum.
Samkomulagið frá því um áramót
kveður á um 55 milljarða dollara
niðurskurð til viðbótar á ári.
Enn hefur þó ekkert verið skorið
niður og daginn eftir að samkomu-
lagið var gert um áramótin til að
sleppa undan hinni svokölluðu „snjó-
hengju“, sem hefði getað lamað rík-
isreksturinn vestra, lýsti Howard P.
McKeon, fulltrúadeildarþingmaður
og formaður hermálanefndar henn-
ar, yfir að hann harmaði að mistek-
ist hefði að „verja her á stríðstímum
frá frekari niðurskurði“.
McKeon hefur verið formaður
nefndarinnar frá því að repúblik-
anar náðu meirihluta í fulltrúadeild-
inni í janúar 2011. Í haust hélt hann
vitnaleiðslur um framtíð landvarna
og Bandaríkjahers áratug eftir
hryðjuverkin 11. september.
Heilaaðgerð með keðjusög
Þar líkti Edmund G. Giambastiani
aðmíráll, sem var varaformaður
bandaríska herráðsins 2005 til 2007
og nú er sestur í helgan stein, yfir
því að fyrirhugaður niðurskurður
væri eins og „heilaskurðaðgerð með
keðjusög“ og bætti við að heimurinn
væri „hættulegri og óvissari staður
nú en hann hefði verið í áratugi“.
Hæst setti demókratinn í nefnd-
inni, Adam Smith, sem setið hefur í
nefndinni frá 1997 var sammála um
að varnarmál væru í viðkvæmri
stöðu vegna niðurskurðar. Hann
lagði fram spurningu: „Hvað ef við
hefðum skyndilega enga hermenn í
Evrópu, við hefðum enga hermenn
í Asíu, við værum einfaldlega eins
og flestar aðrar þjóðir í heim-
inum?“
Í vitnaleiðslum þingsins komu
ekki fram miklar efasemdir um
þann hugsunarhátt að
Bandaríkjamenn væru
varðmenn heimsins. Þó
kemur fram í áðurnefndri
fréttaskýringu New Yorker
að demókratinn John Garamendi
hafi lesið kafla úr fyrstu meiriháttar
ræðunni, sem Dwight D. Eisenho-
wer flutti eftir að hann varð forseti
1953. Þá hafði kalda stríðið staðið í
sex ár og Eisenhower hafði áhyggj-
ur af því hvað vopnakapphlaup
myndi kosta: „Hver einasta byssa
sem er smíðuð, hvert einasta her-
skip sem hleypt er af stokkunum,
hver einasta eldflaug sem skotið er
á loft er þegar öllu er á botninn
hvolft til vitnis um þjófnað frá þeim
sem svelta og fá ekki mat, þeim
sem er kalt og fá ekki klæði. Þessi
heimur er undir vopnum. Þessi
heimur undir vopnum eyðir ekki
bara peningum, hann eyðir svita
verkamanna sinna, snilligáfu vís-
indamanna sinna, vonum barnanna
… Þetta er ekki lífstíll í neinni
raunverulegri merkingu. Undir skýi
ógnarinnar af stríði hangir mann-
kyn á krossi úr járni.“
Oft er vitnað til þess að þegar Ei-
senhower fór úr embætti 1963 sagði
hann að stjórnvöld ættu að vara sig
á áhrifum hers og iðnaðar.
Leon Panetta hefur varist nið-
urskurðarhugmyndum í tíð sinni
sem varnarmálaráðherra. Nú
hyggst Barack Obama gera Chuck
Hagel að varnarmálaráðherra.
Hagel vill skera niður
Repúblikanar hafa veist að Hagel
fyrir skort á hörku í garð Írana og
gagnrýni hans á hagsmunabaráttu
gyðinga í Bandaríkjunum. Minna
hefur borið á umræðum um að hann
hefur í málflutningi sínum verið
stuðningsmaður niðurskurðar. Hann
vill reyndar ekki fara hugsunarlaust
í sjálfkrafa niðurskurð, en segir
varnarmálaráðuneytið „útblásið“,
hafa fengið „allt sem það vill í tíu ár
eða meira“ og þurfa á niðurskurði
að halda. Hagel er repúblikani, en
repúblikanar gætu þó notað meiri-
hluta sinn í fulltrúadeildinni til að
koma í veg fyrir að hann verði varn-
armálaráðherra. Verði hann skip-
aður er hann hins vegar í betri
stöðu en stjórnmálamenn, sem aldr-
ei hafa verið í hernum, til að fá sitt
fram því að hann barðist í Víetnam
og fékk tvær orður, purpurahjörtu,
fyrir framgöngu sína.
Verða út-
gjöld til her-
mála hamin?
Í HÖND FARA SAMNINGAR UM NIÐURSKURÐ Í BANDA-
RÍKJUNUM. ÞAR VERÐUR HERINN Í BRENNIDEPLI. ÚTGJÖLD
BANDARÍKJAMANNA TIL HERMÁLA HAFA EKKI VERIÐ
HÆRRI SÍÐAN BANDAMENN BÖRÐUST VIÐ ÖXULVELDIN Í
SÍÐARI HEIMSSTYRJÖLD.
Kínverskur líf-
vörður mund-
ar byssu.
ÚTGJÖLD AUKAST
Ómannað flugfar á þilfari bandaríska flugmóðurskipsins Harry S. Truman. Umræður um niðurskurð til hermála fara í
hönd í Bandaríkjunum. Mikill þrýstingur er um að skera útgjöld til hersins ekki niður þótt um það sé samkomulag.
AFP
* Ég held að mjög langt sé síðan herinn skoðaði sjálfansig og hugmyndafræði sína gagnrýnum augum.Chuck Hagel, varnarmálaráðherraefni Baracks Obama.AlþjóðamálKARL BLÖNDAL
kbl@mbl.is