Morgunblaðið - Sunnudagur - 26.05.2013, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26.5. 2013
N
ýr stjórnarsáttmáli átti sinn dag
og svo stálu stólaskiptin sen-
unni. Það er auðvitað hug-
myndin að stjórnarsáttmáli sé
vegvísir og sáttargjörð ólíkra
flokka til að auðvelda þeim
fjögurra ára samstarf.
Leiðsögurit um lok deilna
Tækifærið til málamiðlana er notað á meðan að vilj-
inn er heitur til að komast í ríkisstjórn, úr kuldanum
og inn í hlýjuna. Sú þrá sér um þrýstinginn. Og þótt
menn þekki vel til þeirra gagnkvæmu sjónarmiða
sem uppi eru er óhjákvæmilegt að samþykkja bæði
leiðir og aðferðir, sem geta gengið upp þótt tillit sé
tekið til beggja. Annars gætu átakaefnin orðið erfið
viðureignar, þegar ástleitnin víkur fyrir pólitísku
brauðstriti og skoðanakannanir eru farnar að gera
nýjum ráðherrum lífið leitt.
En hitt er vel þekkt að stjórnarsáttmálar verða
fljótt „eins og böglað roð fyrir brjósti“ eins og sagt
var um annað testament og langlífara. Allt fram til
vorsins 1991 tíðkaðist að hafa stjórnarsáttmála langa,
ekki síst þegar þriggja flokka ríkisstjórnir áttu í hlut.
Eftir kosningar 1987 tók til að mynda marga mánuði
að mynda „starfhæfa“ stjórn. Hún byggði á löngum
og ítarlegum stjórnarsáttmála sem margir höfðu
komið að því að semja. Hálfu ári síðar var allur trún-
aður rokinn úr því stjórnarsamstarfi, þótt dauða-
stríðið sjálft tæki ömurlega átta mánuði til viðbótar.
Mátti vera knappari
Nýi stjórnarsáttmálinn er í lengra lagi. Kannski hafa
ábyrgðarmenn hans talið að þeir gætu varla birst
með styttra plagg eftir svo langa setu í sumarhúsum
Suðurlands. En fyrir vikið eru innantómar setningar
„fjölmennar“ eins og sagt var um kýrnar forðum.
Enginn ríkisstjórnarsáttmáli eða stjórnmálaflokkur í
kosningaham kemst hjá því að vera með eitthvað af
innantómum (en helst áferðarfallegum) setningum.
Þær gegna líklega sams konar hlutverki og lyftiduft í
bakstri, breyta ekki bragði, en gera afurðina bosma-
meiri. Dæmi þessa í nýja sáttmálanum eru: „Sam-
félag er samvinnuverkefni þar sem öll störf skipta
máli og haldast í hendur.“ „Unnið verður að því að
tryggja jafnrétti allra landsmanna, óháð einstakl-
ingsbundnum þáttum og stöðu þeirra að öðru leyti,
svo sem vegna búsetu og að rækta með þjóðinni þær
dyggðir sem best tryggja farsæld og jafnræði.“ „Með
verkum sínum mun ríkisstjórnin gera landsmönnum
kleift að nýta þau fjölmörgu tækifæri sem þeir
standa frammi fyrir, þjóðinni allri til heilla.“ „Rík-
isstjórnin leggur áherslu á samfélagslegt mikilvægi
frjálsra félagasamtaka og sjálfboðaliðastarfs og mun
greiða götu slíkrar starfsemi. Æskilegt er að stjórn-
völd viðurkenni í auknum mæli í verki mikilvægi
samtaka á borð við …“
Eins og sést af þessum setningum, sem teknar eru
af handahófi, hefði ekkert gert til þótt plaggið hefði
verið lesið betur yfir áður en það fór út. Svo eru það
hinar setningarnar, sem virðast hafa merkingu, en
vantar skýringu á: „Ríkisstjórnin mun vinna að því
að Ísland verði í fararbroddi í umhverfismálum á
heimsvísu og öðrum þjóðum fyrirmynd á sviði um-
hverfisverndar.“ Ekkert er minnst á hvernig þessu
háleita markmiði verði náð. Sem betur fer er háttur
Jóhönnu ekki brúkaður með því að tilkynna að þessu
marki verði náð „á allra næstu dögum“ eða „öðrum
hvorum megin við helgina“.
Á réttum nótum
En þótt mörg dæmi af þessu tagi megi nefna og þau
hefðu flest mátt missa sín er andinn í plagginu já-
kvæður og það skiptir mestu. Það er rétt, sem þar
segir, að nú verður að létta af margvíslegri pólitískri
óvissu í landinu. Og það sem ekki er sagt en er aug-
ljóslega undirliggjandi er að hin nýja ríkisstjórn ætl-
ar að hætta þeim hernaði gegn almenningi sem
gamla stjórnin var þekkt fyrir.
Það eru sterkar vísbendingar um að stjórnarflokk-
arnir hafi náð saman um að milda með einhverjum
Glæðist nú
hugarkætin
* Spor gömlu stjórnarinnarhræða. Vegferð hennar varvörðuð sviknum fyrirheitum. Ekki
aðeins þeim sem birtust í stjórn-
arsáttmála, heldur ekki síður þeim
sem flokkarnir sögðust standa fyrir
áður en að honum var komið.
Reykjavíkurbréf 24.05.13