Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.06.2013, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30.6. 2013
F
immtíu ár eru síðan Gísli
Helgason kom fyrst
fram opinberlega sem
blokkflautuleikari. Hann
fagnar þessum tímamót-
um með útgáfutónleikum á Græna
hattinum á Akureyri 29. júní, á
Obladi-tónlistarstaðnum í Reykja-
vík 4. júlí og í Alþýðuhúsinu í
Vestmannaeyjum 7. júlí og spilar
með Bítladrengjunum blíðu í
stríðu. Dagskráin samanstendur af
lögum af nýjasta diski Gísla sem
nefnist Dagur og kom út fyrir síð-
ustu jól og eldra efni.
„Að koma fram og spila er þörf,
samskonar og þörf málara til að
halda sýningar og rithöfunda til að
lesa upp úr verkum sínum. Ég hef
ánægju af því að spila og nýt þess
ef einhver hefur gaman af því sem
ég er að gera,“ segir Gísli og bætir
við: „Það sem háir manni hins veg-
ar hér á landi er hið makalausa fá-
menni. Ef ég væri til dæmis í Sví-
þjóð gæti ég ferðast um í tvö eða
þrjú ár með sama prógrammið en
hér á landi get ég einungis verið á
ferðinni í nokkrar vikur í senn.“
Sárar minningar
Af hverju varð blokkflautan fyrir
valinu sem hljóðfæri?
„Það fer tvennum sögum af því
hvernig ég fann mér blokkflautu.
Einn frændi minn segir að ég hafi
níu ára gamall stolið frá sér blokk-
flautu og komið í veg fyrir að hann
yrði blokkflautuleikari! Sjálfur man
ég fyrst eftir að hafa séð blokk-
flautu hjá einni bróðurdóttur
minni. Ég prófaði að leika á flaut-
una og varð svo hrifinn af hljóð-
færinu að ég fór og keypti mér
blokkflautu. Þetta var árið 1962 og
ég hringdi í nágranna okkar, Odd-
geir Kristjánsson, og spurði hvort
hann gæti kennt mér og hann
sagði það sjálfsagt mál. Hann varð
kennari minn og sagði mér að ég
skyldi ímynda mér að ég væri að
syngja á blokkflautu í stað þess að
blása í hana eins og hún væri eitt-
hvert rör. Hann sagði mér að túlka
það sem ég gerði með tilfinningu.
Hann var frábær kennari og
kennsla hans mótaði mig mjög.
Rétt fyrir þjóðhátíð sagði Odd-
geir mér að hann væri búinn að
semja lag sem ætti eftir að semja
texta við og kenndi mér lagið Ég
veit þú kemur í kvöld til mín. Svo
þurfti að taka hlé á kennslunni því
okkur Arnþóri og móður okkar
hafði verið boðið í siglingu kring-
um landið með Esjunni. Oddgeir
setti mér það fyrir að æfa mig á
þessu lagi meðan á sjóferðinni
stóð. Alltaf þegar gerði vont í sjó-
inn og ég var að verða sjóveikur
settist ég í stigann á milli þilfar-
anna og spilaði: Ég veit þú kemur.
Mörgum árum seinna þegar ég
hitti fólk sem hafði verið með í
þessari sjóferð mundi það eftir
mér þar sem ég sat og spilaði.“
Hvenær komstu fyrst fram op-
inberlega?
„Ég kom líklega fyrst fram á
sjómannadaginn árið 1963 ásamt
Arnþóri tvíburabróður mínum, þá
vorum við ellefu ára. Eftir það vor-
um við fengnir til að spila saman á
hinum og þessum skemmtunum.
Mér er minnisstæð skemmtun í
samkomuhúsinu Höllinni í Vest-
mannaeyjum þar sem Oddgeir
Kristjánsson spilaði með okkur á
gítar og lagði ríka áherslu á að við
Arnþór yrðum þar í forgrunni.
Hann var hógvær maður og mikill
snillingur.
Við Arnþór fæddumst báðir
sjónskertir og ég sé í tveggja til
þriggja metra fjarlægð það sem
aðrir sjá í sextíu metra fjarlægð og
greini ekki andlit. Þegar við Arn-
þór byrjuðum að koma fram op-
inberlega var mikið gert úr því að
við værum sjónskertir og mér
fannst óþarflega mikil áhersla á
það. Í gegnum hljóðfæraleikinn var
ég að koma ákveðnum hlutum til
skila og mér fannst ég geta það
þrátt fyrir að vera sjóndapur.“
Hvaða viðhorf hafðir þú til þess
sem barn að vera sjónskertur?
„Ég held að framan af hafi ég
bara litið á það sem eðlilegan hlut.
Samfélagið í Eyjum er lítið og ég
fór um allt. Flestar minningar mín-
ar úr Eyjum eru mjög góðar en
sumar eru mjög sárar og urðu til
þess að ég fór inn í mig og átti til
að vera hvefsinn og viðskotaillur á
uppvaxtarárunum.“
Hvað gerðist?
„Þegar ég var sex ára fór ég inn
á stóran vinnustað í Eyjum til að
selja blöð. Ég kom inn í sal þar
sem var hópur af karlmönnum sem
stilltu mér fyrir framan sig og
sögðu hver á eftir öðrum: Hver er
ég? Hver er ég? … Ég brotnaði
niður og fór út. Þetta atvik
brenndi sig inn í mig og það tók
mig mörg ár að jafna mig. Ég var
ekki mjög félagslyndur sem
krakki.“
Á ekki að gera
börn að stjörnum
Það má segja að þið Arnþór hafi
orðið barnastjörnur. Þið komuð
víða fram. Hvernig var líf barna-
stjörnunnar?
„Við ferðuðumst á vegum Hjálp-
arsjóðs æskufólks um landið sum-
urin 1966 og 1967 og héldum alls
um 130 tónleika. Eftir tvö sumur
þoldum við varla að spila saman.
Ég held að eitt það versta sem
börnum er gert sé að gera þau að
stjörnum. Í mínum huga er frægð
sama og fangelsi. Mér leið þannig.
Stundum hefur það komið sér vel
að menn viti hver maður er. En ég
held að það eigi ekki að gera börn
að stjörnum.“
Hvað hefur tónlistin gefið þér í
gegnum árin?
„Tónlistin hefur gefið mér mikið.
Ég tjái mig í gegnum tónlist. Stef
eru alltaf sveimandi um í höfðinu á
mér. Stundum kem ég þeim saman
í lag og stundum fjúka þau bara
burt.“
Heldurðu að það hafi skipt máli
fyrir þig að hafa alist upp í Vest-
mannaeyjum en ekki annars stað-
ar?
„Það er ákaflega stórbrotin nátt-
úra í Eyjum og Vestmannaeyingar
eru afskaplega skemmtilegt, opið
og gott fólk, þótt þeir séu vit-
anlega misjafnir eins og gengur og
gerist. Þar er mikil orka í um-
hverfinu. Þegar ég kem til Eyja
fyllist ég orku eins og kom berlega
í ljós þegar ég samdi lagið Kvöld-
sigling sem Jón Sigurðsson gerði
texta við. Þá vorum við félagar, ég
og Guðmundur Árnason, á rölti
niðri á höfn eftir sjómannadaginn
og rákumst á kunningja minn, Óla
Grens, sem átti lítinn bát og Óli
spurði hvort við vildum ekki koma
í siglingu. Við sigldum af stað og
þegar við sigldum til vesturs með
Heimakletti fór að gefa á bátinn.
Óli sneri við og þegar við sigldum
undir hábunguna á Heimakletti
kom eitthvað yfir mig. Þegar við
komum í land var ég eins og í
leiðslu og fór heim til Páls bróður
míns og Bryndísar konu hans þar
sem ég gisti. Ég settist við lítið
orgel heima hjá þeim og spilaði
stef en gat ekki raðað hljómunum
saman. Um kvöldið fór ég að sofa
en vaknaði um miðnættið og sest
við orgelið og þá var lagið full-
klárað. Þetta lag kom til mín. Það
hefur glatt mig mjög hvað Vest-
mannaeyingar og í rauninni öll
þjóðin tók laginu vel og ekki er
það síst að þakka textanum.“
Þú kemur ennþá fram opin-
berlega en hver er aðalvinnan þín?
„Ég hef ekki unnið mikið við
tónlist síðustu árin, hef aðallega
verið í því að vinna fyrir mér með
öðrum hætti. Ég og kona mín Her-
dís Hallvarðsdóttir rekum lítið út-
gáfufyrirtæki og gefum út hljóð-
bækur og eigin tónlist. Við Herdís
kynntumst þegar við vorum saman
í hljómsveitinni Hálft í hvoru.
Bassaleikari hljómsveitarinnar
ákvað að hætta og Herdís var
fengin til að koma til liðs við okk-
ur. Félagar mínir voru hrifnir af
því að fá hana í hljómsveitina en
ég hafði efasemdir um þennan
rokkara. Á hálfum mánuði þurfti
Herdís að læra hátt í tvö hundruð
lög og ég tók að mér að kenna
henni. Eitt leiddi af öðru og á
tveimur vikum, það er tólf árum
frá Vestmannaeyjagosi, varð hrifn-
ingargos hjá okkur. Við höfum
ekki skilið síðan.
Þegar við vorum saman í Hálft í
hvoru má segja að við höfum verið
á toppnum og við höfðum mikið að
gera en eftir því sem árin líða er
oft erfitt fyrir fólk að viðhalda
„Ég hef ánægju af því að spila
og nýt þess ef einhver hefur
gaman af því sem ég er að
gera,“ segir Gísli Helgason.
Frægð er sama
og fangelsi
GÍSLI HELGASON KOM FYRST FRAM OPINBERLEGA SEM BLOKKFLAUTULEIKARI FYRIR
FIMMTÍU ÁRUM. Í VIÐTALI RÆÐIR HANN UM LANGAN FERIL, SÁRA MINNINGU
OG TÍMANN SEM HANN VAR BARNASTJARNA ÁSAMT TVÍBURABRÓÐUR SÍNUM.
Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrun@mbl.is
* „Tónlistin hefur gefið mér mikið. Égtjái mig í gegnum tónlist. Stef erualltaf sveimandi um í höfðinu á mér.
Stundum kem ég þeim saman í lag og
stundum fjúka þau bara burt.“
Svipmynd