Morgunblaðið - 29.08.2013, Qupperneq 20

20 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. ÁGÚST 2013
BAKSVIÐ
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Vikur sem numinn er úr námum í ná-
grenni Heklu þykir afar góður til síns
brúks og jafnvel betri en flest önnur
efni. Samkeppnin er engu að síður
hörð enda er langt frá Heklu til
kaupenda erlendis og keppinautarnir
eru margir.
Þetta segir Árni Benedikt Árna-
son, framkvæmdastjóri Jarðefnaiðn-
aðar ehf. sem er umfangsmesti út-
flytjandi vikurs hér á landi.
Undanfarin ár hefur Jarðefnaiðn-
aður flutt út á bilinu 50-65.000 rúm-
metra á ári af Hekluvikri, aðallega til
Evrópu en einnig í nokkrum mæli til
Bandaríkjanna.
Vikurinn er fluttur með lausavöru-
skipum frá Þorlákshöfn og til hafna
ytra en vikurinn er afhentur beint til
kaupenda. Rotterdam í Hollandi er
sú höfn í Evrópu sem félagið notar
mest sem uppskipunar- og umskip-
unarhöfn, en frá Þorlákshöfn til Rot-
terdam eru um 1.100 sjómílur (meira
en 2.000 km). Þaðan er vikurinn oft-
ast fluttur á fljótaprömmum upp
stóru árnar í Vestur-Evrópu en flutn-
ingurinn upp árnar tekur að jafnaði
um fjóra daga.
Áður en vikurinn er fluttur um
borð í skip er hann flokkaður og full-
unninn í Þorlákshöfn.
Einingar í skorsteina
Vikurinn er að sögn Árna unninn í
ýmiss konar vörur og framleiðslu og í
öllum tilfellum er hann unninn þann-
ig að hann falli að tilteknu einstöku
notkunarsviði eða að tiltekinni fram-
leiðsluvöru. Fullunninn vikurinn fer
m.a. í mjög vandaða hitaþolna skor-
steina, arna og kamínur. Arnarnir
eru af mörgum stærðum og gerðum
og skorsteinarnir eru bæði fyrir
íbúðarhús og svo jafnvel margra tuga
metra háir fyrir verksmiðjur. Árni
segir vikurinn henta einstaklega vel í
þessa framleiðslu, þar sem hann er
afar hitaþolinn og einingarnar þenj- ast hvorki út í hita né dragast saman
í kulda.
Allnokkuð af vikrinum fer til fram-
leiðslu á léttum, háeinangrandi út-
veggjasteinum fyrir íbúðar- og at-
vinnuhúsnæði, mest í Þýskalandi. Þá
er vikur sérstaklega unninn sem
ræktunarefni m.a. fyrir ýmsar gerðir
af grænmeti, blómum og trjám í
gróðurhúsum, svo og fyrir sveppa-
rækt. Dálítið er svo framleitt af vikri
fyrir sérhæfðari verkefni.
Árni bendir á að margir keppi á
þessum markaði, m.a. séu stórar vik-
urnámur í Tyrklandi, Grikklandi,
Ítalíu og Þýskalandi. „Við siglum
með efnið nánast í gegnum vikur-
námurnar í Þýskalandi. Til að við
getum keppt við aðilana sem eru nær
mörkuðunum þurfum við að vera að-
eins betri,“ segir Árni.
Lítill hluti framleiðslunnar er seld-
ur innanlands, að jafnaði nokkur
hundruð rúmmetrar á ári, að sögn
Árna, mestallt til garðyrkjubænda.
Erfiðara eftir hrun
Þegar krónan hrundi fengust fleiri
krónur fyrir hvern rúmmetra vikurs
en Árni tekur skýrt fram að hrunið
hafi alls ekki leitt til bættrar afkomu
af útflutningnum, raunar þvert á
móti. Stærstur hluti kostnaðar fyr-
irtækisins tengist erlendri mynt, s.s.
olíukaup, kaup á varahlutum, að
ógleymdum sjóflutningnum. Þá hafi
hrunið valdið því að viðskiptaum-
hverfið hérlendis hafi stórversnað.
Samdráttur í Evrópu og Bandaríkj-
unum hafi gert illt verra. Aðstæður á
mörkuðum séu erfiðari og í ár stefni í
talsvert minni útflutning en und-
anfarin ár. Í gegnum tíðina hafi ýms-
ir reynt vikurútflutning og talið að
það væri einfalt mál að skila hagnaði.
Raunin sé önnur – vikurvinnslan og
útflutningur krefjist þekkingar og
vandvirkni og bjóði alls ekki upp á
skjótfenginn gróða. „Í sjálfu sér er
ekki markmið okkar að flytja sem
mest út heldur að gera þetta af skyn-
semi og að reksturinn gangi sæmi-
lega upp,“ segir Árni.
Námur Jarðefnaiðnaðar, Merki-
hvols og Fossabrekkunámur, eru í
Rangaárþingi ytra. Jarðefnaiðnaður
greiðir námugjöld fyrir hvern rúm-
metra samkvæmt samningi við ríkið
annars vegar og sveitarfélagið hins
vegar. Samkvæmt upplýsingum frá
Fjársýslu ríkisins voru alls greiddar
um 10 milljónir í ríkissjóð í námu-
gjöld vegna ársins 2012 en þar á bæ
eru gjöldin ekki sundurliðuð eftir
námum.
Vikurinn sem Jarðefnaiðnaður
hefur aðgang að kom að mestu upp í
gosi fyrir um 3.000 árum. Þetta er því
jarðsögulega ungt jarðefni og yngra
en vikur sem unninn er í öðrum lönd-
um. Árni segir að við Heklu sé mikið
til af vikri sem hægt sé að vinna í sátt
við umhverfið ef þess sé áfram gætt
að ganga vel um námurnar.
Hekluvikur í harðri samkeppni
 Jarðefnaiðnaður og BM Vallá flytja út Hekluvikur sem þykir afar góður í skorsteina og eldstæði
 Langt til kaupenda og mikill flutningskostnaður  Markmiðið er ekki að flytja sem mest út
Framleiðsla Vikurinn er fluttur frá námum í grennd við Heklu til Þorlákshafnar, rúmlega 100 km leið, þar sem hann er unninn.
Vikur Árni Benedikt Árnason, fram-
kvæmdastjóri Jarðefnaiðnaðar.
BM-Vallá hefur einnig stundað vikurútflutning en umsvifin eru heldur
minni, um 25.000 rúmmetrar á ári, samkvæmt upplýsingum frá fyr-
irtækinu. Vikurvinnsla fyrirtækisins er einnig í Þorlákshöfn, við hlið
Jarðefnaiðnaðar.
Guðmundur Hjartarson, vinnslustjóri hjá BM Vallá, segir að ytra sé
vikurinn m.a. notaður í sprautusteypu sem sé sprautað inn í jarðgöng til
að hefta útbreiðslu elds.
Ekki fer allt til útlanda því BM Vallá framleiðir einnig milliveggjaplöt-
ur úr vikrinum. Sú framleiðsla hefur aukist eftir hrun enda hafi vinsæld-
ir erlendu gifsplatnanna minnkað í takt við aukinn kostnað, að sögn
Guðmundar.
Sprautað í jarðgöng
ELDVÖRN ÚR ELDFJALLI
Staðlar Vikurvinnslan fer fram eftir evrópskum stöðlum. Öll framleiðslan
lýtur ytra eftirliti þar til bærra erlendra aðila.
Morgunblaðið/Ómar