Morgunblaðið - 21.11.2013, Blaðsíða 34

34 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. NÓVEMBER 2013
Karl Blöndal
kbl@mbl.is
Austurríski kvikmyndaleikstjórinn
Ulrich Seidl fegrar ekki veruleikann.
Í myndum hans fylgist kvikmynda-
tökuvélin með af fullkomnu miskunn-
arleysi. Myndirnar hans bjóða ekki
upp á flótta frá veruleikanum, þar er
tekist á við hann og fyrir vikið eru
viðbrögðin oft harkaleg. Paradísar-
þríleik hans hefur verið gert hátt
undir höfði á helstu kvikmyndahátíð-
um heims. Fyrsta myndin, Paradís:
Ást, keppti um gullpálmann á kvik-
myndahátíðinni í Cannes í fyrra,
Paradís: Trú hlaut sérstök verðlaun
dómnefndar á kvikmyndahátíðinni í
Feneyjum í fyrra og á þessu ári var
myndin Paradís: Von í aðalkeppninni
á kvikmyndahátíðinni í Berlín.
Seidl og landi hans Michael Ha-
neke eru iðulega nefndir í sömu and-
ránni og sagðir bera uppgangi aust-
urrískrar kvikmyndagerðar vitni.
Þýski leikstjórinn Werner Herzog
líkti Seidl eitt sinn við Rainer Wer-
ner Fassbinder. Seidl segist bera
mikla virðingu fyrir Fassbinder og
hafa alist upp við myndir hans, Her-
zogs, Herberts Achternbusch og
Werners Schroeters. Leikstjórinn
John Waters segir að það sé eins og
að fá innsýn í víti að horfa á myndir
Seidls.
90 tímar af efni
Um helgina heimsækir leikstjór-
inn Ísland í tilefni af því að loka-
myndin í þríleiknum, Paradís: Von,
verður tekin til sýninga í Bíó Para-
dís.
Upphaflega var reyndar ætlunin
að gera eina mynd, en þegar upp var
staðið var Seidl kominn með 90
klukkustundir af efni. Það var allt of
mikið í eina mynd og úr urðu þrjár
tengdar myndir.
„Þetta eru þrjár myndir, sem fjalla
um þrjár konur,“ segir Seidl í síma
frá Vínarborg. „Hver þessara
þriggja kvenna er í leit að fyllingu
óuppfylltra þráa sinna; í leit að ást,
öryggi, umhyggju, kynlífi. Það bind-
ur þær saman. Að auki tengjast þær
að því leyti að þær eru skyldar. Í
fyrstu myndinni er aðalpersónan
fimmtug kona, systir hennar er að-
alpersónan í annarri myndinni og
dóttir konunnar í fyrstu myndinni er
aðalpersónan í þeirri þriðju.“
Seidl segir frá leit kvennanna af
ákveðnu miskunnarleysi og reynir
ekki að fegra þann veruleika, sem
hann lýsir.
„Ástin er náð“
„Það er auðvitað hægt að finna
ást,“ segir hann, „en það er ekki
hægt að þvinga hana fram. Ástin er
náð. Við erum held ég öll í leit að ást-
inni, stundum náum við henni og
stundum glötum við henni aftur.“
Myndin Paradís: Trú fjallar um
konu, Önnu Maríu, sem fer á milli
íbúða í úthverfi Vínarborgar og boð-
ar innflytjendum trú á Guð. Sjálf er
hún gift egypskum múslíma, sem er
farinn frá henni en snýr aftur þegar
liðið er á myndina. Anna María virð-
ist hafa flúið á náðir trúarinnar.
„Það passar,“ segir Seidl. „Ástæð-
an er ekki sú að hún óttist að horfast
í augu við lífið. Fólk hefur einfaldlega
ólík tækifæri í lífinu og getur ekki
valið úr. Hún sá einfaldlega mögu-
leika á að komast út úr vonbrigðum
sínum, einveru og einmanaleika með
því að flýja á náðir trúarinnar eins og
margir aðrir hafa gert. Hún flýr hins
vegar með öfgakenndum hætti og
gerir Jesú í raun að elskhuga sínum.“
Seidl hefur iðulega notað áhuga-
leikara í leiknum myndum sínum og
sviðsett atriði í heimildamyndum.
Hann segist hafa leikið sér með mörk
skáldskapar og veruleika frá því
hann byrjaði að gera myndir.
„Ég byrjaði á að gera heim-
ildamyndir, svonefndar heim-
ildamyndir, segi ég reyndar, vegna
þess að ég hef alltaf sviðsett, var allt-
af með uppdiktaða þætti í heim-
ildamyndum mínum,“ segir hann.
„Nú geri ég aðallega leiknar myndir,
sem hafa á sér sterkan blæ heim-
ildamynda.“
Með þessu vill hann ná því fram að
kvikmyndir sínar verði sem trúverð-
ugastar.
„Ég vil að persónurnar og and-
rúmsloftið í myndunum mínum
standi svo nærri áhorfandanum að
hann finni sjálfan sig fyrir í þeim. Að
maður sjái í þeim spegil lífs síns,
samfélags og samtíma og geti ekki
hlaupist brott frá því. Að maður segi
við sjálfan sig: Ég er einnig hluti af
þessu og ég ber líka ábyrgð á því,
sem hér gerist.“
Leikið af fingrum fram
Seidl fer ekki hefðbundnar leiðir
þegar hann undirbýr og gerir mynd-
ir sínar.
„Ég skrifa handrit án samtala, þar
er atriðum bara lýst,“ segir hann.
„Atriðin eru síðan leikin af fingrum
fram með leikurunum, samtölin eru
spuni, sem verður til í höndum leik-
ara, sem ýmist eru áhuga- eða at-
vinnumenn. Þannig myndast spenna,
sem kallar fram sérstaka hluti. Á
tökustað er heldur ekki handrit –
myndirnar mínar eru ferli og þær
eru teknar á löngum tíma.“
Seidl sækir lítið til draumaverk-
smiðjunnar í Hollywood.
„Tilgangur mynda minna er ann-
ar,“ segir hann. „Draumaverk-
smiðjan – það er nóg af skemmti-
myndum og jafnvel of margar.
Heimurinn er í umsátri slíkra mynda
að segja má og allt of fáar myndar
eru gerðar í þeim anda, sem ég geri
myndir. Þar á ég við að form kvik-
myndarinnar sé notað til að setja
fram spurningar og koma á framfæri
efni, sem vekur fólk til umhugsunar
eða knýr það til að taka afstöðu.
Myndir mínar eru líka gefandi fyrir
marga, annars virkuðu þær ekki og
ég næði ekki árangri. Stundum getur
það verið niðurdrepandi, en þetta
snýst einnig um skuldbindingar okk-
ar, það sem er erfitt viðfangs og við
viljum ógjarnan horfast í augu við.
Allir eiga einhvern tímann í erfið-
leikum með að horfa á sjálfa sig í
spegli, en þegar upp er staðið getur
það einnig veitt hamingju að horfast í
augu við þessa hluti.“
Kæfandi áhrif Hollywood
Seidl telur að áherslan á stór-
myndir og skemmtun sé sjálfstæðri
kvikmyndagerð hættuleg.
„Ég hef oft líkt Hollywood saman
við stóra keðju matvöruverslana,
sem þrengir að öllu öðru,“ segir
hann. „Með völdum sínum og pen-
ingum stjórnar Hollywood heiminum
og annað fólk, sem vill bjóða eitthvað
annað, kemst varla að. Peningarnir
eru valdið og við höfum ekki pen-
ingana. Við eigum í vandræðum með
að komast að í fjölmiðlum og Holly-
wood notar peningana hvort sem lýt-
ur að fjölmiðlum eða sýningarstöðum
þannig að maður kemst ekki að með
sína vöru.“
Því hefur iðulega verið haldið
framað Seidl reyni að ögra með
myndum sínum. Hann lítur málið
öðrum augum. „Ég leita sannleik-
ans,“ segir hann. „Í þeirri leit gerist
það oft eins og af sjálfu sér að ég tek
fyrir bannhelgar. Þar eru erfiðu við-
fangsefnin og þau vekja viðbrögð.“
Kallaður öllum nöfnum
„Leikstjóri, handritshöfundur,
framleiðandi, gluggagægir, mann-
hatari, hundingi, félagsklámhundur,
ófreskja, æsingamaður, bölsýnis-
maður, mannvinur.“ Þessa upptaln-
ingu er að finna á heimasíðu Seidls.
Orðin hafa öll einhvern tímann verið
notuð um Seidl og kemur það síðasta
kannski mest á óvart. „Ég stilli þess-
um lista upp til að sýna hvað ég hef
verið dæmdur með mismunandi
hætti í fjölmiðlum,“ segir hann. „Ég
hef verið kallaður nánast öllum nöfn-
um, en svo getur fólk gert sér sína
eigin mynd af mér.“
Seidl kemur til Íslands á morgun
og verður til sunnudags. Af því tilefni
verða allar myndirnar úr Para-
dísarþríleiknum sýndar í Bíó Paradís
auk tveggja eldri mynda, Import/
Export og Fyrirsætur. Á laugardag
situr hann fyrir svörum á sýningu
myndarinnar Trú: Von og á sunnu-
dag svarar hann spurningum eftir
sýningu Import/Export.
Leit Paradís: Von fjallar um táningsstúlku, sem fer í megrunarbúðir og verður ástfangin af mun eldri manni.
Ástina má
finna en ekki
þvinga fram
Austurríski leikstjórinn Ulrich Seidl
leitar sannleikans í myndum sínum
Ljósmynd/Sepp Dreissinger
Umdeildur Ulrich Seidl segir að hann leiti sannleikans í myndum sínum. Í
þeirri leit taki hann á bannhelgum, en markmiðið sé ekki að ögra.
Nýlega kom út bókin Kamban – líf hans og starf, um
rithöfundinn og leikskáldið Guðmund Kamban, eftir
Svein Einarsson. Í kvöld verður haldið sérstakt Kamb-
anskvöld í Hannesarholti við Grundarstíg í Reykjavík
og hefst dagskráin kl. 20. Rithöfundasamband Íslands
hélt slíkt kvöld í síðustu viku og var húsfyllir, áhuginn
greinilega mikill fyrir lífi Kambans. Var því ákveðið
að endurtaka leikinn.
Í kvöld mun Sveinn segja frá bókinni og sýnd verður
mynd þeirra Viðars Víkingssonar og Hallgríms H.
Helgasonar, frænda skáldsins, um Kamban. Myndina
gerðu þeir fyrir RÚV þegar 100 ára afmæli Kambans var minnst árið
1988.
Annað Kambanskvöld
Sveinn
Einarsson
30%
70%
20%50% 60%
60%
40%Leikföng
Mikið úrval af
jólagjöfum
Jólasveinar
velkomnir
Allt að
70%
afsláttur
22. nóvember-1. desember
Lagersala
Gylfaflöt 7
112 Reykjavík
587 8700
Opnunartími:
Virka daga 10:00-20:00,
helgar 10:00-18:00 www.krumma.is