Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.04.2014, Blaðsíða 46

46 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6.4. 2014
Á
borði bréfritara er bréfafarg,
sem gott fólk færði honum. Á
það er ritað stórum stöfum:
„Never, never, never quit“
Winston Churchill.
Frægum mönnum eru stund-
um eignuð orð og setningar sem fleyg verða.
Stundum er fótur fyrir þeim, stundum hefur þeim
verið breytt en ósjaldan er snjallyrðum komið í
þeirra munn í heilu lagi, jafnvel löngu eftir að þeir
hafa kvatt. Þetta kann að vera gert til að gefa orð-
unum, frægðarmanninum eða báðum aukna vikt.
Og það „svínvirkar“ eins og kerlingin sagði. En hitt
er líka þekkt að spakleg orð eða kátleg fá ekki flug
né fulla virðingu fyrr en stórmenni eða annars kon-
ar frægðarfólk er skrifað fyrir þeim. Og það hefur
einnig iðulega gerst að þess konar fólk hefur svo
sannarlega sagt það sem hermt er, en þó ekki endi-
lega orðið fyrst manna til þess að gera það. Spak-
vitrir menn, sem muna langt fram, geta síðar grufl-
að upp og bent á að aðrir hafi löngu fyrr en t.d.
stórmennið sagt það sama eða svipað og það sé til
skráð ef að er gáð. Þá er ekki endilega verið að saka
hinn mikla mann um að vera fingralangan á frasa,
en sagt sem svo, að „miklir menn eða frægir hugsi á
svipuðum brautum“.
Rétt feðruð orð
Nú er enginn vafi á því að orðin á bréfafarginu fyrr-
nefnda eru réttilega eftir Churchill höfð og þau eru að
auki mjög í stíl við framgöngu hans og baráttu. Hann
gafst svo sannarlega ekki upp eða lét í minni pokann
fyrir neinum fyrr en hann þurfti. Orðin á farginu eru
þó fyrst og fremst hvatning. Það er alls ekki víst að
höfundur þeirra hafi viljað að þau væru tekin bók-
staflega alltaf og algjörlega. Það eru auðvitað til marg-
vísleg dæmi úr stjórnmálaferli Winstons Churchills
þar sem hann tók skakkan pól og hélt því striki alltof
lengi. Til að mynda var barátta hans á árunum á milli
stríða, gegn því að Bretar gæfust upp fyrir sjálfstæð-
isbaráttumönnum í Indlandi, sennilega algjörlega von-
laus þegar þar var komið. Dómgreind, sem styðst við
eftiráspeki sem hefur sankað að sér staðreyndum um
langa hríð, er ekki eins hætt við að bregðast eins og
þeirri sem rýna verður út í óvissuna og spá fyrir um
þróun „staðreynda“ næstu ár eða áratugi á eftir. Þess
vegna er dómgreind okkar, litlu stjórnmálaspeking-
anna, svona miklu öruggari en jafnvel stjórnmálalegs
risa eins og Winstons Churchills rúmlega hálfri öld síð-
ar. Og það er auðvitað til fjöldi dæma um hitt, að þegar
að Churchill sá að tiltekinn slagur var tapaður og mál-
staðurinn ekki þess virði að sökkva með honum, sneri
hann sér að öðru. En það breytir engu um að never, ne-
ver, never quit var honum runnið í merg og bein. Og
m.a. þess vegna náði hann svo miklum árangri. En þótt
líklegt sé að hvatningar af þessu tagi, jafnvel heit-
strengingar, eigi ekki að skilja algjörlega bókstaflega,
gætu mjög margir haft af því mikið gagn að leggja inn-
tak þeirra á minnið og tileinka sér það. Þeir myndu
hafa mikið gagn af þeirri sjálfsbreytingu og hugs-
anlega rísa betur undir þeim verkefnunum sem þeir
hafa boðist til að sinna.
Aldrei að víkja aldrei til
Guðmundur Magnússon sagnfræðingur hefur skrifað
fróðlega grein í nýjasta hefti Þjóðmála, upphaf 10. ár-
gangs þessa merka tímarits. Hún kallast þjóðsagan um
kjörorð Jóns forseta. Þjóðsagan sú tengist orðunum
„Aldrei að víkja“ og hinni útgáfunni, sem ýmsir töldu
réttari, einkum eftir að nokkuð var liðið frá andláti
Jóns, „Eigi víkja“.
Niðurstaða Guðmundar er þessi: 1) Jón Sigurðsson
átti sér ekkert kjörorð í þeim skilningi sem í það hug-
tak hefur jafnan verið lagður, það er einkunnarorð sem
lýsandi sé fyrir stefnu hans og starfshætti.
2) Ekkert bendi til þess að áletrunin „Eigi víkja“ á
innsiglinu með skjaldarmerkinu, sem honum var fært
að gjöf vorið 1851 hafi verið „viðkvæði“ hans „orðtak“,
eða „stefnuskrá“ hvað þá „heróp“ eins og látið hefur
Má ég gera eitthvað
fleira fyrir yður,
fylgispektar maður?
Reykjavíkurbréf 04.04.14