Morgunblaðið - Sunnudagur - 09.11.2014, Blaðsíða 46

46 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9.11. 2014
Þ
að er ekkert sérstakt nýnæmi, þótt
stjórnmálamaður, sem keppir við
þáverandi valdamenn, kynni sig fyr-
ir kjósendum sem hina góðu and-
stæðu. Hann ætli og hann einn geti
vakið þeim von í vonleysistíð. Hann
sé hinn raunverulegi merkisberi breytinga, einmitt
þeirra breytinga sem kjósendur þrái svo mjög eftir
kyrrstöðu og stöðnun. Það er heldur ekkert nýnæmi
þótt slík kynning sé dálítið loftkennd, jafnvel froða
eða að minnsta kosti mátulega óljós fyrirheit. Sú
blanda verður þó að ná því að fjöldinn leyfi sér að líta
á loftkastalana sem ekki verri byggingar en þær sem
aðrir segjast ætla að byggja. Flottar setningar, þar
sem gagnrýni á gamlar misgjörðir hefst loks upp í
sameiginleg fyrirheit frambjóðandans og kjósenda
um að „við getum breytt“, séu ígildi loforða, sem
meiningin sé að standa við, fái frambjóðandinn umboð
til. En loforð sem borin eru fram í slíkum umbúðum
fara mönnum misvel og þess vegna er ekki jafnöruggt
að þau hitti í mark, sem er í þessu tilviki hjarta kjós-
andans.
Flottur frambjóðandi
Barack Obama er dæmi um sérlega velheppnaðan
merkisbera vona og breytinga í kosningabaráttu.
Hann hitti á óskastund árið 2008. Hann þótti áheyri-
legur ræðumaður, jafnvel framúrskarandi. Sennilega
hefur frambjóðandi repúblikana, John McCain, pass-
að Obama prýðilega. Kosningafundir Obama snerust
fljótlega upp í fjöldasamkomur og frambjóðandinn
upp í pólitískt poppgoð. Allur heimurinn tók að dansa
með. Það hjálpaði einnig á heimavígstöðvunum. Vissu-
lega var Barack Obama heppinn. En ef kenningar
Napóleons mikla eru réttar, þá má einnig færa Obama
þennan þátt til tekna. Keisarinn leit þannig á, að sumir
menn væru einfaldlega fæddir heppnir en aðrir ekki.
Sjálfur væri hann einn af þessum heppnu mönnum,
fæddur undir heillastjörnu. Napóleon taldi að við
mannaráðningar ætti sérstaklega að líta til þess, hvort
sá, sem til álita kæmi, væri heppinn eða ekki. Einkum
ætti þetta við ef mannaforráð í hernum væru í húfi.
Napóleon sjálfur virtist lengi vel svo sannarlega vera
heppinn maður. En sjálfsagt hefur miklu skipt að hann
greiddi götu sinnar heppni með góðum undirbúningi,
skipulagsgáfu og hugrekki. En að lokum brást heppn-
in einnig þessum lágvaxna lukkunnar pamfíl, kannski
vegna þess að oflætið hafði læðst að honum eða að loks
hafi of langt verið seilst í óbilandi trausti á fylgilagi
heppninnar.
Bandaríkjaforseti er nú orðið manna líkastur keis-
urum fyrri tíðar og bæði landar hans og umheimurinn
umgangast hann sem slíkan. Þó er hann ekki undan-
þeginn gagnrýni, eins og alvörukeisararnir voru, og
ekki stendur krafa til þess að forsetinn sé tekinn í
guðatölu, þótt áköfustu stuðningsmenn hvers og eins
kunni gera það sjálfviljugir. Og um þennan ókrýnda
keisara í Hvíta húsinu gildir einnig reglan úr ævin-
týrinu, að sé keisarinn ber, þá geta óspilltar sálir einar
komið auga á það.
Frambjóðandi varð forseti
Obama flaug í gegnum kosningar í nóvember 2008 og
dró með sér sigurvegara í báðum deildum þingsins og
hafði svo mikinn styrk í öldungadeildinni að liðsforingi
hans þar gat takmarkað umræður andstæðinganna
fyrstu tvö árin.
En kannski hefur taumlaus aðdáunin heima og
heiman blindað forsetann. Hann nýtti því tímann illa,
þegar hann átti alls kostar við andstæðinga sína og
hafði óskorað umboð þjóðarinnar. Það slaknaði aðeins
á þeim styrk strax árið 2010 þegar meirihlutinn í
fulltrúadeildinni tapaðist, en allt þar til nú hélst þó
meirihlutinn í öldungadeildinni. Leiðtogi hennar,
Harry Reid, gekk þar fram með næsta ótrúlegum
hætti og kom í veg fyrir að mál gengju til atkvæða, ótt-
aðist hann að einhverjir demókratar myndu vilja
styðja mál frá minnihlutanum. Vekur það óneitanlega
furðu að hægt sé að halda þannig á málum á lýðræð-
islega kjörnu þingi.
Kosningarnar sl. þriðjudag sýndu frekar en nokkuð
annað stórkostlegt störnuhrap. Vonarstjarnan mikla
hrapaði formlega af himni bandarískra stjórnmála.
Það var þó ekkert sérstakt fagnaðarefni, sama frá
hvaða hlið stjórnmálanna er horft. Obama forseti kom
úr annarri átt en flestir ef ekki allir fyrirrennarar
hans. Einhverjir halda því auðvitað fram að há-
stemmdur boðskapur hans um von og nýjan, breyttan
og betri bandarískan heim, ef ekki alheim, hafi verið
innantómt glamur alla tíð. En það er enginn vafi á því,
að Barack Obama snerti margan streng, hann vakti
Breytt og bætt staða
er ólík breyttum og
bættum buxum
Reykjavíkurbréf 07.11.14