Stígandi - 01.07.1945, Side 65

STÍGANDI
UM BÆKUR
239
mun þetta hliðstæður, við mótspyrnu
Dana undir hernámi Þjóðverja.
Þetta er ekki saga, sem maður les sér
til skemmtunar eina kvöldstund, leggur
sfðan frá sér og gleymir með öllu, Þvert
á móti. Mér kæmi ekki á óvart, að þessi
saga þa’tti lengi athyglisverð, bæði sem
merkileg lýsing á Bornhólmsbúum 1658
og einnig — og fyrst og fremst — sem
merkileg lýsing á Dönum sjálfum árin
1940—’45.
Glóðu Ijáir, geirar sungu eftir
Jan Karski. Þýtt af Kristmundi
Bjarnasyni. Bókaútgáfan Norðri
h/f. Prentverk Odds Björnssonar
1945.
Frásögn þcssi fjallar um leynistarf-
seraina í Póllandi undir hernámi Þjóð-
verja. Höfundurinn var þar virkur
þátttakandi og segir frá reynslu sinni
við þau störf og hvað á daga hans
dreif. Fyrst skýrir hann frá allsherjar-
herkvaðningunni, sem margir álitu fyrst,
að va'ri aðeins æfing. Síðan er því lýst,
þegar Þjóðverjar ráðast á pólskar her-
húðir á næturlagi, þegar allir voru í
svefni og enginn átti sér ófriðar von.
Ringulreiðin verður óskapleg, undan-
hald er fyrirskipað, á undanhaldinu
lendir herdeild höfundar bókarinnar í
fasið á Rússum, sem sótt hafa inn í
Pólland að austan. herdeildin er neydd
til uppgjafar og hermennirnir sendir
langt austur í Rússland til fangabúð-
arvistar. Seinna kemst höfundur f
fangaskiplum til hernámssvæðis Þjóð-
verja, en getúr strokið og komizt heim
til Varsjár. Þar hefst leyniþjónustustarf
hans. Kaflar bókarinnar eru 31 og gefa
fyrirsagnir þeirra nokkra hugmynd um,
frá hverju e4 sagt, t. d.: l’ólland í sár-
um, Sendiferð til Frakklands, Lendum í
klóm Geslapo, Pyndingar, Sveitirnar og
útbreiðslustarfsemin, Leynileg útgáfu-
starfsemi, Leynistarfsemin og skólamál-
in, og „Að deyja kvaladauða", þar
sem lýst er heimsókn í Gyðingafanga-
búðir og hinum viðbjóðslegu fjölda-
morðum Þjóðverja á því vesalings
fólki, sem þangað hafði verið rekið. Sá
kafli kom á sínum tíma í ýmsum ame-
rískum blöðum og tímaritum, og hafa
því vafalaust ýmsir hér þegar lesið þessa
lýsingu.
Höfundur virðist yfirlcitt kappkosta
að segja satt og öfgalaust frá, eftir frá-
sagnarmáta að dæma. Hann virðist hafa
reynt að gera sér að einkunnarorðum
þau orð, sem Sikorski hcrshöfðingi mælti
við hann að skilnaði, þegar liöf. var á
förum í sendiferð til Bandaríkjanna:
„Fyrirskipanirhafið þér engar.En eins
verðið þér að gæta, þér megið ekki með
nokkru móti láta stjórnmálaafstöðuna
marka frásögn yðar.-----Segið sannleik-
ann og ekkert nema sannleikann. Mér er
ríkt í hug, að þér segið hlutdrægnislaust
frá því, sem er að gerast í Póllandi og
öðrum hernumdum löndum Evrópu."
Nokkur galli er það á ísl. þýðingunni.
að ekki er getið nafns bókarinnar á
frummálinu. íslenzka nafnið virðist lílt
táknandi fyrir innihaldið, þótt hljóm-
gott sé. Frásagnarmáti þýð. er lipur, en
mætti sums staðar vera vandvirknislegri.
Margrét Smiðsdóttir cftir Astrid
Lind. Þýtt af Konráð Vilhjálms-
syni. Bókaútgáfan Norðri h.f.
Prentverk Odds Björnssonar 1945.
A titilsíðu bókarinnar stendur, að
þetta sé saga frá ofanverðri 19. öld. Þó
mun höfundur ekki ætlast til, að á bók-
ina sé litið sem sögulega skáldsögu, held-
ur segir hann í tileinkun framan við
söguna, að hann hafi ftindið sig knúðan
til að láta einstaklinga þá, er sögumenn
hans höfðu eftirlátið honum, lifa upp
aftur. En um sögumenn sína segir hann:
„Ef til vill höfðu þeir sjálfir séð og
þekkt, elskað eða hatað sumt af því
fólki. er þeir sögðu frá. Ef til vill!"
Sagan gerist í skógarhéraði í Norður-
Svíþjóð. Prófastur héraðsins, gamall
liókaormur, hefir fengið slag, og nýr