Fréttablaðið - 14.09.2013, Qupperneq 20

14. september 2013 LAUGARDAGUR| SKOÐUN | 20
Þegar ég var að læra lækn-
isfræði fyrir 40 árum
voru starfandi fimm
spítalar á höfuðborgar-
svæðinu: Landakot og St.
Jósefs spítalinn í Hafnar-
firði, stofnaðir og rekn-
ir af St. Jósefssystrum,
Borgarspítalinn, í hluta-
eigu Reykjavíkur og rek-
inn af Reykjavíkurborg,
Landspítalinn og Vífils-
staðaspítali, reknir af og í
eigu íslenska ríkisins. Að
auki var Fæðingar heimili
Reykjavíkur í eigu og
rekstri Reykjavíkurborgar.
Þá ríkti gullöld í íslensku
heilbrigðis kerfi. Borgar spítalinn
nýbyggður, vel búinn tækjum og
baráttufólki með eldmóð í æðum
að koma á fót nýjum spítala sem
yrði betri en hinir spítalarnir.
Landakot og St. Jósefsspítalinn
í Hafnarfirði reknir af hugsjón
nunnanna með afkastahvetjandi
launakerfi fyrir læknana. Land-
spítalinn hinn eiginlegi háskóla-
spítali með flesta háskólakennarana
í læknisfræði, þar sem auk lækn-
inga voru stundaðar rannsóknir og
kennsla í miklum mæli, og Vífils-
staðaspítali þar sem starfsfólk bjó
yfir áratuga reynslu af meðferð
lungna sjúkdóma. Að ógleymdu
Fæðingarheimili Reykjavíkur þar
sem heilbrigðar ófrískar konur
gátu fætt börn sín á sem eðlilegast-
an hátt, en þó undir öruggu eftir liti
reynds starfsfólks.
Þetta var raunveruleikinn fyrir
um fjórum áratugum og næstu árin
á eftir. Á þeim tíma var ég þeirr-
ar gæfu aðnjótandi að starfa sem
nemi, unglæknir og sérfræðing-
ur um styttri eða skemmri tíma
á öllum þessum vinnustöðum. Á
engan vinnustaðinn skal hallað.
Það ríkti alls staðar sönn vinnu-
gleði þar sem sjúklingarnir og veg-
ferð þeirra voru í fyrirrúmi. Sjúk-
lingarnir kunnu líka að meta að
geta leitað til fleiri en eins aðila um
álit og meðferð. Hið sama gilti um
starfs fólkið. Ef því mislíkaði eitt-
hvað á einum spítalanum fann það
oft gleðiríkan og farsælan farveg á
hinum spítölunum.
Blind trú
Undir niðri fann ég þó alltaf fyrir
ósk þeirra er stýrðu og réðu Land-
spítalanum að hann væri aðal-
spítalinn og að sú stund mundi upp
renna að öld samkeppninnar hnigi
til viðar, að Land spítalinn yrði
fjallið eina þar sem allar flókn-
ar rannsóknir, meðferðir, lækn-
ingar og kennsla færu fram. Með
árunum breyttist þessi
ósk stjórnenda Land-
spítalans í trú. Í fram-
haldinu upphófst einkar
óbilgjarnt ferli. Hinir
spítalarnir skyldu sam-
einaðir Land spítalanum
ella lagðir niður. Í nafni
hagræðingar og sparn-
aðar var þessi blinda
trú sett á eitt allsherjar
Excel-skjal. Það var kynnt
fyrir lykilstarfsmönnum
heilbrigðis ráðuneytisins
með sí endurteknum sjón-
hverfingum sem sýndu
sparnað, samlegðaráhrif og enn
meiri sparnað og hagræðingu –
og viti menn – allt í einu var þessi
trú ráðandi afla á Land spítalanum
orðin sannleikur í augum þeirra
sjálfra og lykilmanna heilbrigðis-
ráðuneytisins.
En í Excel-skjalinu gleymdist að
taka tillit til mannauðsins og þarfa
og óska sjúklinganna. Sparnaður og
hagræðing var markmiðið, starfs-
fólkið og sjúklingarnir voru orðin
aukaatriði og svo var hafist handa.
Stjórnmálamenn og starfsmenn
heilbrigðisráðuneytisins létu það
heita að sameina ætti þessar stofn-
anir og að alls ekki ætti að leggja
þær niður. Þannig voru áformin
kynnt fyrir starfsfólkinu. En raun-
in varð önnur.
Fyrsta atlagan var gerð að Landa-
kotsspítala, sem var lagður niður í
þáverandi mynd og færður undir
rekstur Borgar spítalans. Þetta var
gert þrátt fyrir kröftug mótmæli
þorra starfsfólksins og nær allra
sjúklinga sem þar nutu frábærrar
þjónustu. Persónulegt og afkasta-
hvetjandi starfslag læknanna í anda
nunnanna var aflagt með handafli
og þeir þvingaðir til að starfa eftir
stimpilklukku í ópersónulegu fast-
launakerfi þar sem hin samfelldu
góðu tengsl við sjúklingana voru
rofin. Óánægja kraumaði undir og
gleðin þvarr smám saman. Næsta
atlaga var gerð að Fæðingarheim-
ili Reykjavíkur. Yfirmönnum Land-
spítala og heilbrigðis ráðuneytisins
tókst að telja stjórnmála mönnum
trú um að þar færi fram dýr og
hættuleg starfsemi og það var
sameinað Kvennadeild Land-
spítala og síðan lagt niður í fram-
haldinu. Framkoman við starfs-
fólk Fæðingar heimilisins á þessum
tíma var vanvirðing við áratuga-
langa reynslu þess. Þá var ekkert
tillit tekið til óska kvenna um að
þessi val kostur yrði áfram í boði.
Á Kvenna deildinni skyldu þær
allar fæða með góðu eða illu. Á
sama tíma og Fæðingarheimilinu
var lokað var gerð hörð atlaga að
St. Jósefsspítalanum í Hafnar-
firði. Honum skyldi lokað en með
harðfylgi og fullri andstöðu íbúa
í Hafnar firði og nágrannasveitar-
félaga tókst að koma í veg fyrir
þann gjörning á elleftu stundu.
Horfa verður á rót vandans
Næst var ráðist á Borgarspítalann
og Vífilsstaðaspítala, þeir sam-
einaðir Landspítalanum og Vífils-
staðaspítala síðan lokað. Borgar-
spítalinn varð að rekstrareiningu
innan Landspítalans. Enn stækk-
aði Landspítalinn, gremja og óyndi
starfsfólksins jókst og vonbrigði
og óánægja neytendanna, sjúk-
linganna sem spítalarnir voru
byggðir til að sinna, magnaðist. Í
Excel-skjalinu stóð að þetta væri
sannleikurinn en sparnaðurinn lét
á sér standa og eitthvað ólag var á
hagræðingunni. Nú var bara eftir
að framkvæma seinasta ógæfu-
verkið: sameina St. Jósefs spítalann
í Hafnarfirði við Landspítalann.
Það var síðan gert þvert á vilja
alls starfsfólksins, sjúklinganna og
fólksins í heimabyggð spítalans. Og
nú er ég að tala um sameiningu eins
og það var kallað í fjölmiðlum og í
kynningum ráðuneytisins. „Sam-
einingin“ fólst í því að spítalinn var
lagður niður og húsnæðinu lokað
og stendur það nú tómt og yfir-
gefið. Samþjálfuðu starfsfólki þar
sem einstök og rík vinnugleði ríkti
var tvístrað og eytt í orðsins fyllstu
merkingu.
Og hér komum við að kjarna
málsins. Í dag stendur Land-
spítalinn frammi fyrir óánægju
starfsfólks – vinnumórallinn er
lélegur. Getur verið að hluti ástæð-
unnar sé sú að starfsfólkið hefur
ekkert val um vinnustað? Starfs-
maður á Landspítalanum er í engri
aðstöðu til að setja fram gagnrýni
á vinnu staðinn, því ef yfir mönnum
hans líkar ekki gagnrýnin, þá getur
hann hvergi annað farið. Í slíku
ástandi verður aldrei vinnufriður
eða samstaða – sérstaklega ekki
þegar á móti blæs efnahagslega
eins og nú.
Ég er sammála nýjum heilbrigðis-
ráðherra um að þessi vandi verður
ekki leystur með peningum einum
saman. Það verður að horfa á rót
vandans. Það verður að byggja upp
traust og trúnað við sjúklingana og
starfsfólkið. Það er kominn tími til
að við horfumst í augu við það að
sameiningar í heilbrigðiskerfinu
hafa ekki sparað okkur peninga
heldur skapað það ófremdarástand
atgervisflótta og vantrausts sem við
búum við í dag.
Er fákeppni að sliga
Landspítalann?
„Ég get fullyrt að af hálfu
okkar sem komu að þessu í
ráðuneytinu var þetta klár-
lega ekki ásetningur og stóð
ekki til með neinum hætti.“
Björgvin G. Sigurðsson, fv. viðskiptaráðherra,
útskýrir hvers vegna ákvæði um refsiábyrgð
lögaðila hvarf sporlaust úr lögum um
gjaldeyrismál í fl ýtinum við að koma á
gjaldeyrishöft um 2008. Björgvin sagði frum-
varpið hafa í aðalatriðum verið skrifað í
Seðlabankanum en fínpússað í ráðuneytinu.
HEILBRIGÐIS-
MÁL
Benedikt Ó.
Sveinsson
læknir og sjálfstætt
starfandi
sérfræðingur í
kvenlækningum
„Þetta er bara framhald
út af því hléi sem gert
hefur verið og á ekki að
koma neinum á óvart.“
Gunnar Bragi Sveinsson utanríkis-
ráðherra leysti samninganefnd,
samningahópa og samráðsnefnd vegna
viðræðna við ESB formlega frá störfum.
„Á það verður látið reyna
hvort dómstóll götunnar kom-
ist framvegis upp með að ráða
gangi mála við háskólann.“
Jón Baldvin Hannibalsson, fv. ráðherra,
ætlar að höfða mál gegn Háskóla
Íslands vegna ákvörðunarinnar um
að aft urkalla ráðningu hans til kennslu.
Suðurlandsbraut 20, Reykjavík | Sími 588 0200 | www.eirvik.is
EIRVÍK innréttingar og eldhústæki
SÉRSTAÐA
á íslenskum
innréttingamarkaði
Farðu alla leið með Eirvík
Við höfum gert samning við einn stæsta innréttingaframleið-
anda Þýskalands um framleiðslu á eldhúsinnréttingum sem
eru seldar undir vörumerki Eirvíkur.
Þér er boðið í glæsilegan sýningasal okkar þar sem við kynnum
nýjustu strauma í hönnun eldhúsa.
ÞÝSKÍSLENSKSAMVINNA
SÝNING Í DAG KL. 11:00-15:00
LISTIN AÐ VELJA
FFO stendur fyrir ráðstefnu um heilsu og holdafar
Föstudaginn 20. september í Salnum, Kópavogi
Fyrir hádegi mun fagfólk sem stundar rannsóknir tengdar offitu kynna
niðurstöður sínar en eftir hádegi verða í boði fjölbreyttir fyrirlestrar
ætlaðir öllum þeim sem áhuga hafa á heilbrigðum lífsstíl.
12.30 Móttaka og skráning
13.00 Opnunaratriði - Ari Eldjárn
13.20 Skynsemin ræður - eða hvað?
Tryggvi Þorgeirsson, læknir og lýðheilsufræðingur á LSH og HÍ
14.05 Innihaldslýsingar matvara: Merkingin á bakvið „þar af sykur...”
Jóhanna Eyrún Torfadóttir, næringar- og lýðheilsufræðingur
14.30 Kúrar og kolvetni - heilsa eða hætta?
Anna Sigríður Ólafsdóttir, dósent við HÍ og
Ingibjörg Gunnarsdóttir, prófessor við HÍ
15.10 Kaffihlé
15.40 Er sálartetrið samferða?
Helma Rut Einarsdóttir, sálfræðingur og
Valgerður M. Magnúsdóttir, hjúkrunarfr.
16.05 Hver þarf að hreyfa sig?
Kristján Þór Magnússon, sérfræðingur hjá Embætti Landlæknis
16.30 Ráðstefnuslit
Nánari upplýsingar á síðu Félags fagfólks um offitu: www.ffo.is
Skráning á ffo@ffo.is eða í síma 697 4545
Verð kr. 8.900 (allan daginn) og kr. 4.900 (hálfan daginn)
UMMÆLI VIKUNNAR
07.09.2012 ➜ 13.09.2012