Skessuhorn - 19.12.2012, Page 63

63MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 2012
dags. Ég setti bara skíð in á lapp­
irn ar, það var ekk ert ann að að gera.
Þetta var fyr ir tíma far sím a og ekk­
ert rad íó svo best var að hafa sig af
stað. Ég var í hrein dýra stakk sem
ég fór úr til að svitna ekki. Einnig
var ég með ket il svo mér var fátt
að van bún aði. Ég gekk í svona 2­3
tíma. Fór þá nið ur í dal verpi, náði
mér í þurr ar grein ar, kveikti eld og
hit aði vatn og borð aði. Hélt svo
á fram uppi á brún un um. Þetta gekk
svona fyr ir sig alla nótt ina en ég var
kom inn heim und ir morg un. Í hitt
skipt ið sem bil aði hjá mér í Alaska
þá var það bens ín gjöf in sem fest ist
inni þannig að sleð inn fór frá mér
og ekki vildi bet ur til en svo að hann
fór fram af fjalls brún. Sem bet ur fer
duttu skíð in af og voru því heil sem
ekki var hægt að segja um sleð ann.
Ég sótti út bún að inn og kom heim
eitt hvað um tíu næsta morg un. Þá
voru hús ráð end ur reynd ar farn­
ir að huga að því að hringja í her­
inn og láta svip ast um eft ir mér, því
þetta var einnig fyr ir tíma far sím­
anna. Það sem er öðru vísi í Alaska
en hér er að það er oft ast nær gott
veð ur og það sem meira er, þú get­
ur treyst veðr inu, sem reynd ar er
eins á Græn landi. Ef spáð er af taka
veðri t.d á Græn landi, þá er það
fyrsta sem við ger um að taka upp
alla báta, koma þeim í var. Því það
er hægt að treysta því, það kem ur
af taka veð ur." Stef án bæt ir við að ef
far ið sé á ó kunn ug svæði, haf ir þú
eng an að treysta á nema sjálf an þig.
„Einu sinni var ég með ferða mann á
sleða og feng um vatn í bens ín ið svo
sleð inn varð stopp. Ferða mað ur inn
sagði þá; „ég er með rak ett ur, við
skjót um þeim bara upp." Hver á að
sjá það spurði ég á móti. Við erum í
ó byggð um og eng inn ná læg ur. Þú
skalt því geyma þín ar rak ett ur þar
til við kom um nær byggðu bóli.
En þetta bjarg að ist allt."
Hin hefð bundna hrein-
dýra rækt snýst um beit
Á Græn landi eru afar lé leg ar sam­
göng ur al mennt og nær eng ar á
vet urna, reynd ar er Græn land að
þessu leyti eins og Ís land var fyr­
ir tíma vega gerð ar. Stef án býr á
61° norð ur, á svoköll uðu korn­ eða
bigg belti og þurrk ar eru al geng­
ir yfir sum ar tím ann. „Það er oft
sleitu laus sól í júní og júlí svo marg­
ir bænd ur þurfa á veit ur. Það eru
meira að segja gaml ir á veitu skurð­
ir þarna frá 10. öld þeg ar nor ræn­
ir menn bjuggu þarna, svo vatns­
skort ur inn er ekki nýr. En vegna
hlýn andi lofts lags þá hef ur nær all­
ur snjór horf ið svo núna höf um við
mest 3­4 vik ur þar sem er snjór. Þá
get um við ekki not að vélsleð ana
leng ur til að smala hrein dýr un um.
Þyrl ur voru pru fað ar en það var svo
dýrt. Næst voru það flygildi, væng­
ir með mót or. Það reynd ist á gæt­
lega nema vand inn er sá að það þol­
ir eng an vind. Varla meira en 8­10
metra á sek úndu. Logn er helst
snemma morg uns, kannski til 11
og svo á kvöld in. Það seg ir sig sjálft
að það var ó tækt að þurfa að hætta
smala mennsk unni í miðj um klíð­
um. Ert jafn vel bú inn að ná sam­
an hund ruð um dýra og þá kem ur
vind ur. Svo góð ráð hafa ver ið dýr.
En við telj um okk ur komna með
lausn. Svæð ið sem við get um rækt­
að er um 500 hekt ar ar. Því erum við
að spá í að fara að fóðra dýr in á vet­
urna. Þá halda þau sig meira inn­
an á kveð ins svæð is og jafn framt
er auð veld ara að stækka stofn inn
með meira eft ir liti. Við mynd um
þá fljúga í eft ir lits ferð, öðru hverju.
Nota vélsleð ana til gjafa á með an
það er hægt, nú eða bara trakt or­
inn þeg ar er snjó létt ara. Hin hefð­
bundna hrein dýra rækt snýst nefni­
lega um beit. Í Finn landi eru menn
mest farn ir að gefa og beita á minni
svæð um og að eins í Sví þjóð, en
nyrst í Nor egi eru þeir ekki til bún ir
til breyt inga, vilja láta dýr in ganga
frjáls eins og ver ið hef ur. Þetta hef­
ur allt kosti og galla. Það er líka
nota legt að fóðra skepn ur og vera
þannig i sam skipt um við þær. Ég
átti vin í Kanada, sem nú er dá inn,
og var með vís unda bú garð. Hann
fóðr aði eins og við fóðr um hesta í
dag. Það er eitt hvað slíkt sem ég er
hugsa með hrein dýr in."
Sam göngu leys ið
mjög hamlandi
Það er langt á milli byggðra bóla á
Græn landi. Til dæm is eru 47 kíló­
metr ar í næsta ná granna það an sem
Stef án býr. Hann hef ur byggt sér
í búð ar hús og litla bryggju til að
koma vör um að og frá. „Við gerð­
um það sjálf ir án að stoð ar. Vita­
og hafn ar mál er ekki svona stór á
Græn landi eins og á Ís landi. Yf ir­
stjórn þess á að vera í Dan mörku
en virk ar illa, alla vega fyr ir dreif­
býl ið. Það er eins á Græn landi og
hér, það verð ur aldrei nein upp­
bygg ing ef vega kerf ið lag ast ekki.
Líf ið er þó mun auð veld ara hér á
landi þar sem sigl inga leið ir og veg­
ir eru yf ir leitt opn ir, hægt að kom­
ast að og frá landi. Það er ekki fyrr
en eft ir 1960 að tækni fer að ber­
ast til Græn lands. Þeir eru alla vega
þrem ur ára tung um á eft ir okk ur.
Svo er líka merki legt að 60­70%
af þeim sem fara að læra meira eru
kon ur, strák arn ir detta frek ar út.
En á nægju lega breyt ing in er að
það er að vaxa upp kyn slóð sem er
ekki í ó reglu. Land ið er hins veg ar
svo gríð ar lega stórt og það er sinn
sið ur á hverj um stað. Mál lýsk urn­
ar eru sem dæmi afar marg ar og
þrátt fyr ir að stærsti hluti lands ins
sé hul inn ís, þá er samt sá hluti sem
Dóttir in Freyja við flán ingu á hrein dýri.