Læknablaðið - 15.06.2000, Blaðsíða 29

FRÆÐIGREINAR / HEILSUTENGD LÍFSGÆÐI
Áður hefur verið sýnt að kransæðaútvíkkun bætir
heilsutengd lífsgæði sjúklinga með hjartaöng meira
heldur en meðferð með lyfjum. Prír mánuðir geta
hins vegar verið of langur tími eftir kransæðaútvíkk-
un. I fjölþjóðlegri rannsókn þar sem borin voru sam-
an afdrif sjúklinga fyrsta árið eftir kransæðaútvíkkun
eða opna kransæðaaðgerð kom í ljós að fleiri í fyrr-
nefnda hópnum þurftu á endurtekinni aðgerð að
halda. Hins vegar höfðu heilsutengd lífsgæði hóp-
anna batnað álíka mikið ári eftir aðgerð. Þvagfæra-
sjúkdómar eru þekktir að því að draga úr heilsu-
tengdum lífsgæðum, því meira sem sjúklingarnir eru
eldri og verr haldnir. Aðgerðir vegna þvagteppu bæta
lífsgæði sjúklinga verulega. Hjá eldri körlum, sem
voru meirihluti þeirra sem gengust undir aðgerð, má
því reikna með að lífsgæðin batni fljótt eftir aðgerð,
en geti versnað aftur ef of langur tími líður þangað til
þau eru mæld á ný.
I þessari rannsókn reyndust heilsutengd lífsgæði
geðsjúklinga lökust. Er það í samræmi við niðurstöð-
ur Spitzers og félaga, sem rannsökuðu heilsutengd
lífsgæði sjúklinga sem leituðu heimilislækna. Þeir
leiðréttu sínar niðurstöður fyrir áhrifum sem aðrir
sjúkdómar sjúklinganna höfðu samtímis á þá. Það
hefur ekki verið gert hér, en gera má ráð fyrir sjúk-
lingar í öllum hópunum hafi fleiri en einn sjúkdóm
sem kunna að hafa áhrif á lífsgæði þeirra. Fjölkvillar
draga úr lífsgæðum meira en aðeins einn sjúkdómur.
Þó að ekki verði fullyrt að breytingin til batnaðar á
lífsgæðum geðsjúklinganna sé vegna meðferðar sem
þeir fengu, benda ýmsar erlendar rannsóknir til að
svo geti verið.
Lítill munur var á heilsutengdum lífsgæðum
áfengissjúklinga og annarra geðsjúklinga, nánast eng-
inn munur var á þáttunum depurð, samskipti, kvíði,
sjálfsstjórn og vellíðan og raunar enginn munur á lífs-
gæðunum í heild. Meðalaldur annarra geðsjúklinga
var tveimur árum hærri og meðal þeirra voru fleiri
konur, en fleiri karlar voru meðal áfengissjúklinganna.
Niðurstöður nýlegra erlendra rannsókna eru svipað-
ar, það eru einkum þættirnir sem varða geðheilsu sem
skýra léleg heilsutengd lífsgæði áfengissjúklinganna
sem eru því lakari sem áfengisneyslan er meiri. Mæl-
ingar á heilsutengdum lífsgæðum má nota til að mæla
bata áfengissjúklinga eins og annarra sjúklinga og til
að meta áhrif meðferðar ef hæfilegur hópur er til
samanburðar.
HL-prófinu var yfirleitt vel tekið af sjúklingunum,
svarprósenta var há, og þeim reyndist létt að svara
því. Það aðgreinir vel sjúklinga, sem vitað er að þurfa
meðferð, frá fólki almennt. Það aðgreinir einnig mis-
munandi sjúklingahópa eins og áður hefur verið sýnt,
sérstaklega þá sem lengi hafa verið veikir, frá þeim
sem skemur hafa fundið fyrir veikindum sínum. Próf-
ið er næmt fyrir breytingum sem verða hjá sjúkling-
unum, næmara því lakari sem lífsgæðin voru fyrir
meðferð.
Samkvæmt niðurstöðum okkar og fýrri rannsókna
á prófinu (5,6,8) er prófið vel nothæft til rannsókna á
heilsutengdum lífsgæðum íslendinga, sjúklinga og
annarra, og til að meta breytingar sem verða við
meðferð. Æskilegt er að rannsaka fleiri sjúklinga-
hópa og árangur meðferðar þeirra með prófinu.
Þannig er unnt að afla ítarlegri þekkingar sem nýtist
við skipulagningu og framkvæmd heilbrigðisþjónust-
unnar.
Þakkir
Öllum sem svöruðu spurningalistanum kunnum við
bestu þakkir. Sigrún Sigurgeirsdóttir og Guðný ísak-
sen aðstoðuðu við gagnasöfnun. Vísindasjóður
Landspítalans og Rannsóknasjóður Háskóla íslands
styrktu rannsóknina.
Prófið ásamt viðmiðum til kyn- og aldursstöðlun-
ar er hægt að fá hjá höfundum.
Heimildir
1. Stewart AL, Greenfielld S, Hays RD, Wells K, Rogers WH,
Berry SD, et al. Functional Satus and Well-being of Patients
With Chronic Conditions. JAMA 1989; 262: 907-13.
2. Croog SH, Sol L, Testa MA, Byron B, Bulpitt CJ, Jenkins CD,
et al. The effects of antihypertensive therapy on the quality of
life. N Engl J Med 1983; 314:1657-64.
3. Wilson IB, Cleary PD. Linking Clinical Variables With Health-
Related Quality of Life. JAMA 1995; 273: 59-65.
4. Guyatt GH, Naylor D, Juniper E, Heyland DK, Jaescke R,
Cook DJ, et al. Úsers’ Guides to the Medical Litterature. XII.
How to Use Articles About Health-Related Quality of Life.
JAMA 1997; 277:1232-7.
5. Helgason T, Björnsson JK, Tómasson K, Ingimarsson S.
Heilsutengd lífsgæði. Læknablaðið 1997; 83:492-502.
6. Björnsson JK, Tómasson K, Ingimarsson S, Helgason T.
Health-related quality of life of psychiatric and other patients
in Iceland: Psychometric properties of the IQL. Nord J
Psychiatry 1997;51:183-91.
7. Helgason T. Heilsutengd lífsgæði. Leiðrétting. Læknablaðið
1998; 84:227.
8. Helgason T, Björnsson JK, Tómasson K, Grétarsdóttir E.
Heilsutengd lífsgæði íslendinga. Læknablaðið 2000; 86: 251-7.
9. Norusis M. SPSS base, advanced and professional guides.
Chicago: SPSS Inc.; 1993.
10. Björnsson JK. Könnun á aðstæðum, umhverfi og heilsutengd-
um lífsgæðum gesta í Vin, athvarfi Rauða Kross íslands fyrir
geðfatlaða. Rannsóknarskýrsla unnin fyrir Rauða Kross ís-
lands. Reykjavík: Rauði Kross íslands; 1995.
11. Katschnig H. How Useful is the Concept of Quality of Life in
Psychiatry? In: Katschnig H, Freeman H, Sartorius N, eds.
Quality of Life in Mental Disorders. Chichester, New York,
Weinheim, Brisbane, Singapore, Toronto: John Wiley & Sons;
1997: 3-16.
12. Towheed TE, Hochberg MC. Health-related quality of life
after total hip replacement. Semin Arthritis Rheum 1996; 26:
483-91.
13. Shields RK, Enloe LJ, Leo KC. Health related quality of life in
patients with total hip or knee replacement. Arch Phys Med
Rehabil 1999; 80: 572-9.
14. Rissanen P, Aro S, Sintonen H, Slátis P, Paavolainen P. Quality
of life and functional ability in hip and knee replacements: A
prospective study. Quality of Life Research 1996; 5:56-64.
15. Strauss WE, Fortin T, Hartigan P, FoIIand ED, Parisi AF. A
comparison of quality of life scores in patients with angina
pectoris after angioplasty compared with after medical
therapy. Outcomes of a randomized clinical trial. Veterans
Affairs Study of Angioplasty Compared to Medical Therapy
Investigators. Circulation 1995; 92:1710-9.
16. Wárborg P. Quality of life after coronary angioplasty or bypass
surgery. Eur Heart J 1999; 20:653-8.
17. Girman CJ, Jacobsen SJ, Tsukamoto T, Richard F, Garraway
WM, Sagnier PP, et al. Health-related quality of life associated
with lower urinary tract symptoms in four countries. Urology
1998;51:428-36.
Læknablaðið 2000/86 427