Læknablaðið - 15.06.2001, Blaðsíða 63

UMRÆÐA & FRÉTTIR / HEIMILISLÆKNI
NGAR
þörfum þjóðfélagsins ekki síður en sjúklinganna.
Umfram allt verðum við að andæfa gegn brotsjóum
hinnar læknisfræðilegu súrsunar. Verklagsreglur er
nauðsynlegt að taka upp í ríkum mæli, en til að þeim
sé fylgt, verða þær helzt að vera samdar af sömu
læknum og eiga að fara eftir þeim. Að sjálfsögðu er
mikið gagn að miðstýrðri aðstoð í þeirri vinnu, en sú
leiðsögn ætti þó fyrst og fremst að vera aðferða-
fræðilegs eðlis. Fagna ber frumkvæði landlæknis-
embættisins í þessari viðleitni, sem ber að þakka og
stórefla. Því miður hafa undirtektir okkar og nýting
þessarar leiðsagnar borið svipuðum eldmóði vott og
finna má hjá uppgefnum gangnahesti á réttardegi. Til
að finna tóm til þessara starfa á heilsugæzlustöðvun-
um verðum við að breyta forgagnsröðun daglegra
verkefna og nýta samstarfsfólk með öðrum hætti en
verið hefur, ef fjölgun í stéttinni lætur á sér standa.
3. Aukið ijárniagn og uppbygging: Að tveimur
framangreindum liðum afgreiddum hygg ég, að
róðurinn muni léttast og meiri líkur séu á því, að
stjórnvöld telji eflingu heilsugæzlu og heimilis-
lækninga arðbæra fjárfestingu. Að sjálfsögðu verða
Islendingar að fara að dæmi nágranna sinna á
Norðurlöndum og launa heimilislækna betur en aðra
sérfræðinga, sérstaklega í dreifbýli. Hins vegar
verðum við að standa undir þeim launamun með
fagmennsku í starfi. Þetta hafa sænsk stjórnvöld
skilið og mun þar stórum fjárhæðum verða varið til
að efla heilsugæzluna á næstu árum með fjölgun
heilsugæzlustöðva og tilheyrandi fjölgun heimilis-
lækna og annars starfsliðs. Einnig verða heimilis-
læknisfræðistofnanir á háskólastigi stórefldar þar til
að veita hina faglegu leiðsögn. Með sama hætti geta
íslenzk stjórnvöld ekki búizt við að geta stöðvað
uppdráttarsýki heilsugæzlunnar nema með mjög
myndarlegum fjárveitingum og víðtækum aðgerðum
til uppbyggingar hennar, sem einkum miði að því að
gera störf innan hennar áhugaverð og eftirsóknar-
verð.
4. Áherzlubreyting í læknanámi. Trúlega má
breyta innihaldi læknanáms þannig, að meiri áherzla
sé lögð á sjúklingsviðmiðaða læknisfræði í stað
sjúkdómsviðmiðaðrar. Einnig á lýðheilsufræði og
vandamiðaða kennslu. Með því að kenna nemendum
snemma í læknanámi að leysa raunveruleg vandamál
(problem oriented learning) ganga þeir að námi sínu
og síðar starfi með allt öðru hugarfari en því, að miða
nám sitt við að ná prófum eða leysa skammtíma-
vanda. Læknisefnum verða með þessu móti ljósari
þarfir þjóðfélagsins og væntanlegra skjólstæðinga og
mætti þannig hugsanlega glæða áhuga þeirra á því að
verða þjóð sinni til gagns. Með bættri fræðilegri,
faglegri og kjaralegri stöðu heilsugæzlunnar gætu
þeir jafnvel séð möguleika innan hennar á að svala
framaþrá sinni og og jafnvel einnig að sinna hinu
göfuga tómstundagamni unglækna, hlutabréfa-
viðskiptum.
5. Kaunhæf þjálfun unglækna: Lengja þarf
þjálfunartíma kandídata í heilsugæzlu í hálft ár, því á
skemmri tíma ná þeir ekki að skilja innihald fagsins
eða setja sig í þær stellingar, að þeir taki eftir því, sem
fram fer í kringum þá. Þetta gildir einkum um starf í
dreifbýli, þar sem ákveðinn lífsstíll er hluti af starfinu.
Gera þarf heilsugæzlustöðvunum fjárhagslega kleift
að taka vel á móti þessum kandídötum og veita þeim
þá handleiðslu og verklegu kennslu sem nauðsynleg
er, til að þeir fái áhuga á heimilis- eða dreif-
býlislækningum. Mikilvægt er að góð samvinna náist
milli heilsugæzlunnar, háskóladeilda og kennslu-
spítala varðandi kennslu og þjálfun.
6. Skipulegt framhaldsnám: Unnin voru fyrir
nokkrum árum drög að skipulagi námsbrautar í
dreifbýlis- (landsbyggðar-) lækningum sem og mið-
stöð símenntunar dreifbýlislækna og -hjúkrunar-
fræðinga, sem vera skyldi í tengslum við Háskólann á
Akureyri. Engin alvara virðist hafa legið að baki
þessum áformum af hálfu heilbrigðisyfirvalda, því
ekkert bólar á fjárveitingum til þess arna. Með því að
standa myndarlega að því máli myndi vafalítið verða
að nýju hægt að koma af stað því flæði milli
framhaldsnáms, heimilislæknisstarfa í dreifbýli og
síðar í þéttbýli, sem vel gafst fyrir tveimur áratugum
og hleypti grósku í heilsugæzluna jafnt í dreifbýli sem
þéttbýli. Að sjálfsögðu þarf að styðja áfram við
framhaldsmenntun í heimilislækningum í þéttbýli
með þeim áherzlum, sem að ofan greinir.
7. Rannsóknastarfsemi og þróunarverkefni: Sjálf-
stæða þekkingaröflun, vísindastarfsemi og grúsk þarf
að stórauka í heilsugæzlunni og gera það að sjálf-
sögðum þætti starfsins og yrði að því hin bezta
geðbót. Þróun síðari ára hefur verið með þeim hætti,
að þeim heimilislæknum sem fást við slíkt hefur
heldur fækkað, en rannsóknavinnan orðið faglegri og
akademískari. Viðfangsefnin hafa þó verið æði
hefðbundin. Rannsóknastarfsemi heimilislækna háir
skortur á tómi, fjarlægð frá akademísku samfélagi í
dagsins önn með tilheyrandi skorti á hvatningu,
skortur á handleiðslu og ónóg kunnátta í aðferða-
fræði. Ur seinni tveimur atriðunum hefur prófessor-
inn í heimilislækningum árum saman reynt að bæta
með mikilli eljusemi. Sjálfsagt er að hefja samvinnu
við rannsóknafyrirtæki eins og íslenzka
erfðagreiningu og Urði, Verðandi, Skuld, svo framar-
lega sem það sé gert með siðlegum hætti og án allra
blekkinga.
8. Fjölbreyttari rekstrarform: Reyna þarf nýjar
leiðir og rekstrarform í heilsugæzlunni. Það að
stokka upp spilin og virkja lækna og annað starfsfólk
í hugmyndafræðilegri umræðu og skipulags-
umræðum gæti komið blóðinu á hreyfingu að nýju.
Ein leið er að vinna nánar með sveitarfélögunum og
fela þeim rekstur heilsugæzlustöðva og önnur að fela
starfsmönnum reksturinn. Þar sem einstaklings-
hyggja virðist atvinnusjúkdómur hjá flestum læknum,
Læknablaðið 2001/87 563