Læknablaðið - 15.07.2002, Side 17

FRÆÐIGREINAR / OFNÆMISLOST
Mynd 2. Einkenni ofnœmislost eflir geitungabit. Myndir
leknar með nokkurra mínútna millibili.
Mynd 2a. Geitungur að stinga sjúkling.
Mynd 2b. Nœrmynd af stungustað. Hér að neðan sést
greinilega byrjandi ofsakláðaútbrot (wheal).
Mynd 2c. Ofsakláðaútbrot Mynd 2d. Ofnœmislost -
(wheal and hive) dreifa sér. tárabjúgur sést greinilega.
Orsakir ofnæmislosts
A. Efni sem vulda IgE miðluðu ofnæmislosti
IgE miðlað ofnæmi er algengasta orsök ofnæmislosts.
Ofnæmisræsing á sér stað þegar IgE á yfirborði mast-
frumna eða basofíla þekkja ofnæmisvald (allergen).
Það virkjar frumurnar með skyndilegri losun
boðefna eins og histamíns, tryptasa, leukotriene-C4
og prostaglandíns-D2. Þessi efni valda æðavíkkun
með roða, blóðþrýstingsfalli og örum hjartslætti. Auk
þess valda þau samdrætti á sléttum vöðvum í berkj-
um og meltingarvegi (ógleði, uppköst, kviðverkir,
niðurgangur), auk slímmyndunar. Tryptasi hindrar
einnig blóðstorknun með því að hamla virkni fíbrínó-
gens og með losun á heparíni. Algengustu ofnæmis-
valdar í þessum flokki eru fæða, sýklalyf, latex og
skordýrabit (6,13,18-21).
A (i) Fœða
Fæða getur valdið svæsnu eða lífshættulegu ofnæmis-
losti hjá næmum einstaklingum. Oftast eru það jarð-
hnetur (peanuts), trjáhnetur (til dæmis valhnetur,
heslihnetur, möndlur), fiskur, skelfiskur og soja, að
viðbættum eggjum og mjólk hjá börnum (4,18,20,22).
Sumir eru það viðkvæmir að það eitt vera staddir í húsi
þar sem verið er að sjóða fisk getur valdið ofnæmis-
losti. Sem dæmi um aðrar ofnæmisvaldandi fæðu-
tegundir má nefna grænar baunir, fræ (sesam, sinneps,
psyllium) og ávexti. Sjúklingar með fæðuofnæmi
verða að lesa innihaldslýsingar vandlega. Fari þeir á
veitingahús verður að tryggja að maturinn hafi ekki
orðið fyrir neinni mengun (nægir þá míkrógramma
magn). Dæmi um þetta er ís með hnetutoppi þar sem
hnetan hefur verið fjarlægð ofan af, eða þegar sama
áhald er notað við matreiðslu á rækju og öðrum mat.
Sjúklingur er kominn með
nefstíflu og rennsli, auk
andþyngsla.
Læknablaðið 2002/88 553