Læknablaðið - 15.09.2006, Blaðsíða 12

FRÆÐIGREINAR / HJARTASTOPP
á ári. Meðalaldur var 68 ár og 77% voru karlar.
Meðalútkallstími var 6,1 mínútur. Af 232 hjarta-
sjúkdómaendurlífgunum voru 140 einstaklingar
(60%) í sleglatifi eða sleglahraðtakti án blóðflæðis
(VF/VT),53 (23%) í rafleysu og 39 (17%) í öðrum
takti. Af öllum sjúklingum þar sem endurlífgun
var reynd komust 96 (41%) lifandi inn á legudeild
og 44 útskrifuðust (19%). Eftir 12 mánuði voru 39
á lífi. Sé litið sérstaklega á þá sem voru í VF/VT
komust 79 (56%) lifandi inn á deild og 39 (28%)
útskrifuðust. Þegar vitni var að upphafi hjarta-
stopps var skyndihjálp beitt í 54% tilvika.
Ályktanir: Þrátt fyrir lengingu á útkallstíma
hefur árangur endurlífgunartilrauna ekki breyst
en fjöldi þeirra sem lifa af með heilaskaða hefur
aukist. Aðgerðir til þess að stytta útkallstíma og
auka fjölda þeirra sem framkvæma hjartahnoð eru
nauðsynlegar.
Inngangur
Frá því að síðast var gerður upp árangur af end-
urlífgunartilraunum utan sjúkrahúsa á höfuðborg-
arsvæðinu hafa orðið margvíslegar breytingar á
þjónustunni. Árið 1996 tók neyðarlínan til starfa
sem hefur einfaldað almenningi mjög að hringja
eftir aðstoð í hið samræmda neyðarnúmer 112.
Á sama tíma var þjónustusvæði neyðarbílsins
stækkað þannig að auk Reykjavíkur, Kópavogs
og Seltjarnarness þjónaði neyðarbíllinn nú einnig
í Garðabæ, Hafnarfirði, Mosfellsbæ og Álftanesi.
Einnig var fyrirkomulagi útkalla breytt og tekið
upp stefnumótakerfi, sem byggist á að í neyð-
arútköllum fara á staðinn tveir sjúkrabílar, neyð-
arbíllinn með lækni frá slökkvistöð í Skógarhlíð
og síðan annar sjúkrabíll af þeirri slökkvistöð sem
næst er. Þetta átti að stytta tímann þar til fyrsti
sjúkrabíll væri kominn á vettvang og var talið
nauðsynlegt vegna stækkunar höfuðborgarsvæð-
isins. Reynt er að hafa bráðatækna ávallt á vakt á
slökkvistöðvum í Hafnarfirði og á Tunguhálsi.
Ein mesta breytingin á neyðarþjónustunni
hefur hins vegar líklega verið tilkoma GSM-síma,
en þeir hafa stytt verulega þann tíma sem líður
þar til hringt er á hjálp í neyðartilvikum. Þegar
síðast var metinn árangur endurlífgunartilrauna á
svæðinu var farsímaeign innan við 10% en hefur
á rannsóknartímabilinu aukist verulega og var
komin yfir 90% í lok þess (1). I ljósi þess að við
hjartastopp minnka lífslíkur um 7-10% á hverri
mínútu sem líður (2) má búast við því að tilkoma
GSM-síma skipti máli varðandi árangur endurlífg-
unartilrauna.
Aukið hefur verið við þjálfun sjúkraflutn-
ingamanna hér á landi á síðustu árum. Mjög
hefur fækkað í hópi ófaglærðra sjúkraflutninga-
manna. Enn eru einhverjir þó í starfi auk þess
sem sjúkraflutningamönnum með aukin rétt-
indi, svokölluð neyðarflutningaréttindi, hefur
fjölgað umtalsvert. Einnig er kominn til starfa á
annan tug bráðatækna sem lokið hafa árs námi
í Bandaríkjunum. Þjálfunarkröfur þeirra neyð-
arbílslækna Landspítala sem starfa á svæðinu hafa
einnig verið auknar. Hafa nýir neyðarbílslæknar
allir lokið sérhæfðum námskeiðum í endurlífgun
og slysaviðbrögðum, þeir fá sérstaka þjálfun í
barkaþræðingum við bráðaaðstæður auk þess sem
þeir starfa í 32 klukkustundir undir handleiðslu
reynds neyðarbílslæknis áður en þeir hefja störf.
Á tímabilinu voru haldin þrjú framhaldsnámskeið
í bráðalækningum utan sjúkrahúsa fyrir lækna á
neyðarbíl og þyrlu. Einnig hefur verið lengdur
sá tími sem neyðarbílslæknar Landspítala starfa,
áður fyrr tíðkaðist að starfstími neyðarbílslækna
væri oft tveir mánuðir en fór allt niður í tvær vikur.
Nú er svo komið að enginn kemur til starfa sem
neyðarbílslæknir í skemmri tíma en eitt ár.
Með aukinni þjálfun sjúkraflutningamanna
og tilkomu hinnar nýju heilbrigðisstéttar neyð-
arsímvarða hefur starf neyðarbílslæknis á höf-
uðborgarsvæðinu breyst. Áfram er þörf á lækni til
þess að sinna flóknustu útköllunum, en stærri hluti
starfsins á neyðarbílnum nú felur í sér kennslu
og gæðaeftirlit með þjónustu annarra stétta er
að bráðaþjónustunni koma. Þjálfun læknanema
í bráðalækningum utan sjúkrahúsa hefur verið
betur skilgreind og er verkleg kennsla þeirra á
neyðarbíl mikilvægur hluti starfa neyðarbílslækna.
Árið 2000 voru gefnar út nýjar alþjóðlegar
leiðbeiningar um endurlífgun. (2) Voru þær þýdd-
ar á íslensku og staðfærðar (3) og hefur það orðið
til þess að greiða fyrir endurlífgunarkennslu á
landinu. Endurlífgunarráð tók til starfa árið 2002
og hefur unnið gott starf í þágu endurlífgunar á
landinu.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að meta ár-
angur endurlífgunartilrauna á höfuðborgarsvæð-
inu utan sjúkrahúsa, bæði hvað varðar skyndihjálp
almennings sem og sérhæfða endurlífgun. Einnig
var leitast við að meta áhrif þeirra breytinga sem
orðið hafa á neyðarþjónustunni á svæðinu á und-
anförnum árum.
Efniviður og aðferðir
Á árunurn 1999-2002 voru allar endurlífgunar-
tilraunir á vegum Landspítala og Slökkviliðs
höfuðborgarsvæðisins (SHS) utan stóru sjúkra-
húsanna skráðar á framsýnan hátt af vakthafandi
neyðarbflslækni. Hófst rannsóknin þegar tvö ár
voru liðin frá tilkomu neyðarlínunnar og stefnu-
mótakerfis neyðarbílsins þannig að áhrif þeirra
592 Læknablaðið 2006/92