Læknablaðið - 15.09.2006, Blaðsíða 36

UMRÆÐA & FRÉTTIR / AF SJÓNARHÓLI STJÓRNAR LÍ
Tekjur, heilsa og forvarnir
Sigríður Ólína
Haraldsdóttir
sigrohar@landspitali. is
Höfundur er lyf- og
lungnalæknir og
meðstjórnandi
í stjórn LÍ.
I pistlunum Af sjónarhóli
stjórnar birta stjórnarmenn
LÍ sínar eigin skoðanir
en ekki félagsins.
VlÐTAL SEM BIRTIST í MORGUNBLAÐINU 15. ágÚSt sl.
við Tinnu Laufeyju Ásgeirsdóttur, doktor í heilsu-
hagfræði, um tengsl tekna og heilsu var athyglisvert.
Ekki kom fram á hvaða gögnumTinna byggði rann-
sókn sína en þar sagði að eftir því sem launamis-
munur er meiri í þjóðfélagi, þeim mun meiri munur
er yfirleitt á heilsufari fólks, það er þeir tekjulægri
búa við verra heilsufar en þeir tekjuhærri. í umfjöll-
un um rannsókn Tinnu kom fram að tengsl launa og
heilsufars eru minni hér en í níu vestrænum löndum
sem við vorum borin saman við. Mér finnst mik-
ilvægt að við höldum vörð um þetta ástand, en þró-
unin getur orðið önnur, þar sem launamunur er að
aukast hér á landi. í greininni um rannsókn Tinnu
kom fram að kostnaður við heilbrigðiskerfið hér á
landi hefur aukist hratt frá árinu 1970. Hlutdeild
þiggjenda þjónustunnar hefur einnig aukist.
Útgjöld til heilbrigðismála eru ekki áreiðanleg-
ur mælikvarði á góða heilsu þegnanna. Pað virðast
vera aðrir þættir sem máli skipta, aðgengi að heil-
brigðisþjónustu og lyfjum svo dæmi séu tekin.
Við búum við ríkisrekið heilbrigðiskerfi að nán-
ast öllu leyti. Þetta þýðir þó ekki að þeir sem leita
þurfa til heilbrigðiskerfisins þurfi ekki að borga
neitt úr eigin vasa. Heimsóknir á göngudeildir eða
til sérfræðinga, allar rannsóknir sem gerðar eru á
göngudeildarsjúklingum og innan við 24 tíma lega á
sjúkradeild kostar þann, sem þiggur þjónustuna, og
hlutur hans í kostnaðinum getur orðið æði hár.
Ég verð oftar en áður vör við það að sjúklingar
spyrja um kostnað við þær rannsóknir sem gera
þarf og ekki síður lyfjakostnað. Ég skynja stundum
að fólkið setur verðið fyrir sig og mig grunar oft að
það ætli ekki að leysa út lyfin eftir að það heyrir um
kostnaðinn. Þarna getur skapast mismunun eftir
kjörum.
í grein sem Hólmfríður K. Gunnarsdóttir,
doktor í heilbrigðisvísindum, skrifaði í Tímarit
hjúkrunarfræðinga nýlega og nefnist Ójöfimður í
heilsufari á íslandi eru teknar saman rannsóknar-
niðurstöður um tengsl þjóðfélagshópa og heilsufars
hér á landi. Rannsóknir á vegum Hjartaverndar og
Manneldisráðs sýndu fram á að lengd skólagöngu
skiptir máli varðandi áhættuþætti kransæða-
sjúkdóma og dánartíðni af völdum hjartasjúkdóma
og hollustuhætti í mataræði hérlendis. Gallup
kannaði reykingavenjur árið 2003 og reyndist öfug
fylgni á milli reykinga og lengdar skólagöngu og
616
Læknablaðið 2006/92
einnig milli fjölskyldutekna og daglegra reykinga.
Hólmfríður ályktar sem svo að niðurstöður rann-
sókna sem gerðar hafa verið hér á landi bendi til
þess að ójafnræðis gæti í heilsufari hérlendis og þeir
sem verst séu settir félagslega og fjárhagslega, hafi
stutta skólagöngu og sinni ófaglærðum láglauna-
störfum búi við verst heilsufar.
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið gaf
út skýrsluna Heilbrigðisáœthm til ársins 2010 árið
2001 og var hún samþykkt á Alþingi sama ár.
Hugtökin samábyrgð, jafnrétti til heilbrigðis og for-
varnir koma þar meðal annars fyrir. Sett eru mark-
mið varðandi forvarnir og leiðir til að ná þeim.
Draga á meðal annars úr ofbeldi, vímuefnaneyslu,
áfengisnotkun og reykingum. Hér á landi hafa
nýlega verið birtar tölur um að ofbeldi hafi aukist
ár frá ári. Er þar meðal annars kennt um lengingu
á opnun skemmtistaða í miðborginni og þar með
aukinni vímuefna- og áfengisnotkun. Almennt
hefur dregið úr reykingum á undanförnum áratug-
um en þegar ég sé reykjandi unglinga get ég ekki
varist þeirri hugsun að forvarnir séu ekki nægar.
Ég er móðir unglings sem hefur nú í haust nám
í 9. bekk grunnskóla. Að hennar sögn var einum
kennslutíma í 8. bekk varið í fræðslu um vímuefni.
Það var allt og sumt. Á nýliðinni menningarnótt
tók lögreglan sérstaklega fram hve ölvun barna og
unglinga hefði verið áberandi. Það var verið að gefa
sígarettur til hlustenda á útvarpsstöð á dögunum.
Það er greinilegt að þetta unga fólk lítur ekki á síg-
arettur og áfengi sem hættulega vímugjafa, heldur
hluta af eðlilegu, daglegu lífi.
Landlæknisembættið gaf út skýrslu árið 2003
sem nefnist Áherslur til heilsueflingar. Þar er einnig
töluvert rætt um forvarnir og mikilvægi heilsugæsl-
unnar í að stuðla að þeim. Bent er á að efla þurfi
heilsugæsluna meðal annars með það að markmiði
að hún sé í stakk búin að takast á við þau mikilvægu
verkefni sem forvarnir eru. Fjölmargir íbúar á
Stór-Reykjavíkursvæðinu hafa ekki heimilislækni.
Heimilislæknar, sem hafa aflað sér sérfræðimennt-
unar á sínu sviði, fá ekki að opna eigin stofur eins
og aðrir sérfræðingar í læknisfræði. Þarna er mis-
munun sem erfitt er að skilja. Ég kynntist því í
Noregi þar sem ég var við sérnám hve heilsugæslan
var þar öflug. Þar gera sjálfstætt starfandi heim-
ilislæknar samning við borgina/sveitarstjórnina
um hvaða þjónustu þeim beri að veita. Munurinn