Læknablaðið - 15.09.2006, Blaðsíða 16

FRÆÐIGREINAR / HJARTASTOPP
uppgjörum og því er ekki hægt að meta áhrif far-
símavæðingar þjóðarinnar á tíma frá hjartastoppi
að tilkynningu, þó líklegt verði að teljast að hann
hafi styst eitthvað.
Arangur við að sjúklingar nái að útskrifast er
fyllilega sambærilegur við erlendar rannsóknir. I
samanburði á árangri í fimm borgum með end-
urlífgunarþjónustu með neyðarbílslæknum, og var
Reykjavík þeirra á meðal, útskrifuðust 15-23%
þeirra sem reynt var að endurlífga (10). Þetta var
jafnframt besti árangur sem náðist í þeim rúmlega
tuttugu borgum sem könnunin náði til í Evrópu. í
rannsókn Soo og félaga (11) var metinn árangur
endurlífgunartilrauna eftir heilbrigðisstarfsmönn-
um. Reyndisl þar árangur bráðatækna vera betri
en sjúkraflutningamanna með grunnmenntun, en
marktækt bestum árangri skilaði ef endurlífgun
var reynd af lækni og vel þjálfuðum sjúkraflutn-
ingamönnum starfandi saman líkt og gert er í
okkar kerfi.
í heldur fleiri tilvikum en í síðasta uppgjöri hafa
nærstaddir reynt að veita grunnendurlífgun fyrir
komu sjúkrabíls. Að vísu vantar upplýsingar um
hvort skyndihjálp var reynd fyrir komu sjúkrabíls í
42 tilfellum, en erfitt getur reynst að fá þær upplýs-
ingar fram á vettvangi. Hlutfallið er þó enn nokk-
uð lágt, í ekki nema 54% tilvika var nokkuð gert
fyrr en að sjúkraflutningamenn eða læknir koma
á staðinn þó að vitni hafi verið að hjartastoppi.
Þrátt fyrir að opinberlega hafi verið ráðlagt að allir
landsmenn læri skyndihjálp og rifji þá þekkingu
upp eigi sjaldnar en annað hvert ár, er fjarri því
að það takmark hafi náðst. Nauðsynlegt er því að
haldið verði áfram að efla skyndihjálparfræðslu og
auka útbreiðslu hennar.
A rannsóknartímabilinu var ekki farið að nota
sjálfvirk stuðtæki í höndum almennings. Athygli
vekur þó í rannsókn okkar að í 70% tilfella verður
hjartastopp í einkabíþsjúkrabíl eða í heimahúsi þar
sem slík tæki koma ekki að notum. Ef áætlað er að
í helmingi annarra tilfella væri sjálfvirkt stuðtæki
til staðar og að lifun einstaklinga myndi tvöfald-
ast við það, má áætla að unnt væri að bjarga um
þremur einstaklingum árlega. Gefnar hafa verið
út klínískar leiðbeiningar af Endurlífgunarráði
Landlæknis (3) um notkun og útbreiðslu sjálf-
virkra hjartastuðtækja og er mikilvægt að út-
breiðsla og notkun tækjanna sé í samræmi við þær
leiðbeiningar til þess að tækin nýtist sem best.
Um fimmti hver einstaklingur sem útskrifast
eftir heppnaða endurlífgun úr hjartastoppi er með
einhverja andlega skerðingu á eftir. Er það nokk-
uð hærra hlutfall en í fyrri uppgjörum. Er erfitt að
finna skýringu á þessari breytingu, en hugsanlega
gæti hinn vægt aukni meðalaldur sjúklinga eða
lenging útkallstíma átt sinn þátt í breytingunni.
Mögulegt er einnig að tækni við endurlífgun sé
betri en áður þannig að náist að endurlífga ein-
staklinga sem áður hefðu látist, auk þess sem verið
getur að betri upplýsingar séu fáanlegar í dag um
afdrif sjúklinganna.
Reyndir neyðarbflslæknar eru með hærra
hlutfall af sjúklingum í VF/VT en þeir sem hafa
skemmri reynslu. Er það líklega vegna þess að
með aukinni reynslu treysti læknar sér betur til að
meta hvenær raunhæft sé að reyna endurlífgun og
hvenær rétt sé að úrskurða mann látinn. Aukin
reynsla neyðarbílslækna virðist hins vegar skila
einum sjúklingi til viðbótar lifandi inn á legudeild
fyrir hverja 10 í sleglatifi sem endurlífgun er reynd
á án þess að fleiri nái að útskrifast Það, að þessi
áhrif skuli ekki vera meiri, bendir til þess að þjálf-
un og aðlögun nýrra neyðarbflslækna sé í góðum
farvegi, þó einhverjum viðbótarárangri megi ná
með aukinni reynslu læknanna.
Alþjóðlegar leiðbeininingar ráðleggja nú að
meðvitundarlausir einstaklingar eftir hjartastopp
utan sjúkrahúsa séu kældir niður á gjörgæsludeild
(12) og virðist það bæta horfur þessa sjúklingahóps
marktækt (13). Á árinu 2002 var farið að beita kæl-
ingarmeðferð á gjörgæsludeildum Landspítala(14),
og á árinu 2003 var tekin upp stöðug hjartaþræð-
ingarvakt. Verður því að teljast mögulegt að hinn
bætti árangur í lifun inn á sjúkradeild, sem fram
kemur í þessari rannsókn samanborið við síðasta
uppgjör, geti leitt til aukinnar lifunar að útskrift
þegar áhrif kælingar og bráðra kransæðavíkkana
verða komin fram að fullu.
Á höfuðborgarsvæðinu hefur nú verið starf-
ræktur neyðarbíll í yfir 20 ár og er nú víða á
Norðurlöndunum verið að taka upp samskonar
þjónustu. Líkt og í fyrri rannsóknum virðist end-
urlífgunarþjónustan á svæðinu skila góðum ár-
angri og árlega útskrifast lifandi um 10 sjúklingar
sem voru endurlífgaðir úr hjartastoppi utan
sjúkrahúsa. Af þeim sem reynt er að endurlífga
lifa 41% að innlögn á sjúkrahús og 19% útskrifast.
Skyndihjálp er beitt í 54% tilvika þar sem vitni
voru að upphafi hjartastopps. Árangur endurlffg-
unartilrauna er svipaður og í fyrri uppgjörum þrátt
fyrir umfangsmiklar breytingar á þjónustunni.
Þakkir
Neyðarbílslæknar Landspítala
Sjúkraflutningamenn SHS
Neyðarverðir 112
Örn Ólafsson
Guðmundur Jónsson
596 Læknablaðið 2006/92